Αξιολόγηση ή ακινησία; Ώρα να σοβαρευτούμε στο σχολείο

Στην Ελλάδα, όμως, η λέξη «αξιολόγηση» ακούγεται από ορισμένους σαν απειλή και όχι σαν ευκαιρία. Σαν έλεγχος. Σαν έναν μπαμπούλα με τον βούρδουλα στο χέρι. Αν κάνεις σωστά τη δουλειά σου, με σοβαρότητα και με επαγγελματισμό, τι έχεις να φοβηθείς;

Ο νόμος επιχειρεί να θεσμοθετήσει την αξιολόγηση του έργου των εκπαιδευτικών από τους Συμβούλους Εκπαίδευσης και τους Διευθυντές, σε δύο βασικούς άξονες: το παιδαγωγικό και το υπηρεσιακό. Οι εκπαιδευτικοί λοιπόν που θα αριστεύσουν στην αξιολόγηση, θα λαμβάνουν σύμφωνα με την Υπουργό Παιδείας Σοφία Ζαχαράκη, μπόνους 1.000 ευρώ ανά έτος. Η διαδικασία αξιολόγησης θα επαναλαμβάνεται κάθε δύο χρόνια.

Σκοπός της αξιολόγησης δεν είναι να τιμωρήσει ή να εκφοβίσει αλλά να αναγνωρίζει την προσπάθεια, να εντοπίζει αδυναμίες και να χτίζει εντέλει ένα καλύτερο σχολείο. Να βοηθήσει ένα σχολείο που χρόνια τώρα χρειάζεται αναμφισβήτητα φρεσκάρισμα και ειλικρίνεια.

Βέβαια, η αξιολόγηση πρέπει να γίνεται σωστά. Οι αξιολογητές οφείλουν να δείχνουν κατανόηση, να προσεγγίζουν με σεβασμό τον εκπαιδευτικό. Δεν μιλάμε απλά για έλεγχο. Μιλάμε για στήριγμα και συμβουλές. Αξιολογητής και εκπαιδευτικός πρέπει να έχουν κοινό στόχο, την πρόοδο των μαθητών και του συστήματος.

Η πρωτοβουλία αυτή, όπως ήταν αναμενόμενο, βρίσκει αντιδράσεις. Συνδικάτα και σωματεία διαμαρτύρονται ότι η αξιολόγηση οδηγεί σε κατηγοριοποίηση και ιδιωτικοποίηση.Μιλούν για βιομηχανοποίηση του σχολείου, για ανταγωνιστική επιχείρηση, όταν αναφέρονται στο Υπουργείο Παιδείας, για καπιταλιστική αναδιάρθρωση που θα εξυπηρετεί, λένε, τις ανάγκες της φιλελεύθερης οικονομίας. Οι συνδικαλιστές, που θεωρητικά τόσο αγαπούν την αξιοκρατία, στην πράξη φαίνεται να μην αντέχουν την αυτοκριτική και τη διαφάνεια. Όπως συχνά συμβαίνει, μάλλον αρνούνται την πρόοδο. Επιμένουν να ζουν σε μια άλλη εποχή.

Κι όμως, την ίδια ώρα διαδηλώνουν ζητώντας αξιοκρατία και λογοδοσία για τα Τέμπη. Και καλά κάνουν. Όλοι θέλουμε διαφάνεια και αξιοκρατία. Αξιοκρατία, όμως, παντού και στην πράξη.

Σύμφωνα με το Διεθνές Πρόγραμμα για την Αξιολόγηση των Μαθητών (PISA) του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, το 2022, η Ελλάδα βρισκόταν στην 38η θέση ανάμεσα σε 64 χώρες. Άρα, τα ελληνόπουλα σημειώνουν χαμηλότερες επιδόσεις από τον μέσο όρο των χωρών του οργανισμού. Οπότε, κάτι δεν πάει καλά!

Στη Δανία, στη Σουηδία, στη Νορβηγία, η αξιολόγηση είναι εργαλείο στήριξης και ανάπτυξης. Δεν στοχοποιεί, δε διαλύει. Χτίζει καλύτερους εκπαιδευτικούς και καλύτερα σχολεία. Γι’ αυτό εξάλλου έχουν και άριστες επιδόσεις. Η Φινλανδία, που συχνά προβάλλεται ως πρότυπο, δίνει μεγάλη σημασία στην επαγγελματική ανάπτυξη των δασκάλων μέσα από ουσιαστική ανατροφοδότηση και στήριξη, όχι μέσα από ποινές. Η αξιολόγηση λοιπόν δεν είναι εχθρός του εκπαιδευτικού. Αντιθέτως, βοηθά στην πρόοδο και την εξέλιξη.

Ως καθηγητής στη Γαλλία για 15 χρόνια, έζησα από πρώτο χέρι τι σημαίνει αξιολόγηση. Κάθε τρία με τέσσερα χρόνια, περνούσα από μια διαδικασία αξιολόγησης από τον διευθυντή και τον επιθεωρητή του Υπουργείου Παιδείας. Τις περισσότερες φορές, ήταν μια εποικοδομητική εμπειρία. Με παρακολουθούσαν, μου έδιναν συμβουλές αλλά μου έκαναν και παρατηρήσεις. Αν ήμουν καλός, το αναγνώριζαν. Αν έπρεπε να διορθώσω κάτι, μου έδειχναν πώς. Δε λέω πως πέταγα από τη χαρά μου κάθε φορά που έπρεπε να αξιολογηθώ. Εντούτοις, μου άρεσε η δουλειά μου. Την έκανα με μεράκι. Οπότε, επί της ουσίας, δεν είχα κάτι να φοβηθώ. Και ήθελα να προοδεύσω, να εξελιχθώ, αλλά και να έχω καλύτερη αμοιβή. Όπως συμβαίνει σε κάθε σοβαρό οργανισμό, δεν αξιολογείται κανείς για να απολυθεί αλλά για να εξελιχθεί.

Και κάτι ακόμη. Σε μια εποχή που όλα αλλάζουν με ταχύτητα, σε μια εποχή που δυστυχώς χάνονται και οι αξίες, είναι ζωτικής σημασίας να στηρίζουμε και να σεβόμαστε τους δασκάλους και τους καθηγητές μας. Είναι οι άνθρωποι που καθημερινά, κάτω από δύσκολες συνθήκες, κρατούν όρθιο το σχολείο και μεταδίδουν όχι μόνο γνώση αλλά και προοπτική, ήθος, αρχές που κρατούν ζωντανή την κοινωνία. Το σχολείο είναι η βάση της κοινωνίας μας. Οφείλουμε να το προστατεύσουμε, αλλά και να το εξελίξουμε με ευθύνη και με σεβασμό.

Η Ελλάδα έχει μπροστά της μια επιλογή. Ή θα παραμείνει κολλημένη στη μετριότητα ή θα τολμήσει να χτίσει ένα σχολείο αντάξιο των παιδιών της. Η αξιολόγηση είναι το πρώτο βήμα. Καιρός να το κάνουμε.

Ο Αναστάσιος Καράμπαμπας είναι ιστορικός, Πολιτικός αναλυτής και Ραδιοφωνικός παραγωγός