Ο θαλάσσιος πρωτογενής τομέας ως κεντρικός άξονας εθνικής στρατηγικής

Αυτός ο κρίσιμος, αν και συχνά υποεκτιμημένος, οικονομικός τομέας, είναι δυνατόν να καταστεί ο ισχυρότερος κινητήριος μοχλός για την αποφασιστική ενίσχυση του εθνικού Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ), την αποτελεσματική δημιουργία ποιοτικών νέων θέσεων εργασίας και την εμπέδωση της αειφόρου διαχείρισης των θαλάσσιων πόρων μας, διασφαλίζοντας παράλληλα την ανθεκτικότητα του φυσικού περιβάλλοντος.

Εστιάζοντας στον πρωτογενή τομέα που αναδύεται από το υδάτινο περιβάλλον – με τις θαλάσσιες καλλιέργειες (υδατοκαλλιέργεια), την αλιεία βιώσιμων πρακτικών, τη βιοτεχνολογία των ωκεανών, την παράκτια γεωργία και τις καινοτόμες εναλλακτικές μορφές ενέργειας (όπως η υπεράκτια αιολική και η κυματική ενέργεια) να αποτελούν τους πυλώνες του – η γαλάζια οικονομία υπόσχεται τη δημιουργία πολλαπλασιαστικών οφελών, τα οποία εκτείνονται από την εθνική οικονομία μέχρι τις τοπικές κοινωνίες, συμβάλλοντας στην περιφερειακή σύγκλιση και την κοινωνική ευημερία.

Η Οικονομική Διάσταση: Ποσοτικά Δεδομένα, Επενδυτικές Ευκαιρίες και Δυναμική Ανάπτυξης

Η γαλάζια οικονομία δεν αποτελεί απλώς ένα εννοιολογικό σχήμα περί βιωσιμότητας, αλλά έναν πολυσύνθετο οικονομικό τομέα με μετρήσιμη και διαρκώς αυξανόμενη συνεισφορά στο παγκόσμιο και ευρωπαϊκό ΑΕΠ. Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη Γαλάζια Οικονομία, ο κλάδος συνεισφέρει πάνω από 667 δισεκατομμύρια ευρώ σε κύκλο εργασιών και απασχολεί περισσότερους από 4,5 εκατομμύρια ανθρώπους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ειδικά για την Ελλάδα, αν και η πληρότητα των επίσημων στατιστικών δεδομένων βρίσκεται ακόμα σε φάση βελτίωσης, οι εκτιμήσεις υποδεικνύουν μια σημαντική συνεισφορά του θαλάσσιου τουρισμού, των θαλάσσιων μεταφορών, της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας, με ανοδική δυναμική που αναμένεται να ενισχυθεί περαιτέρω.

Οι επενδυτικές ευκαιρίες στον θαλάσσιο πρωτογενή τομέα είναι πραγματικά εκτεταμένες και ποικίλες. Η αναβάθμιση και εκσυγχρονισμός των αλιευτικών στόλων με την ενσωμάτωση σύγχρονων, φιλικών προς το περιβάλλον αλιευτικών εργαλείων και τεχνικών, η επέκταση και τεχνολογική αναβάθμιση των μονάδων υδατοκαλλιέργειας με την υιοθέτηση καινοτόμων πρακτικών όπως τα συστήματα ανακυκλοφορίας νερού (RAS), οι μονάδες ανοικτής θαλάσσης (offshore aquaculture) και η εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης για τη βελτιστοποίηση των συνθηκών εκτροφής και τη μείωση της θνησιμότητας, αποτελούν παραδείγματα. Επιπλέον, η ανάπτυξη νέων προϊόντων θαλάσσιας βιοτεχνολογίας – όπως φαρμακευτικά σκευάσματα, ενεργά συστατικά για την κοσμετολογία, βιοκαύσιμα και καινοτόμα υλικά από θαλάσσιους οργανισμούς – ανοίγει πρωτοποριακούς δρόμους για την προστιθέμενη αξία στην οικονομία. Η παράκτια γεωργία, με την αξιοποίηση του υφάλμυρου ή θαλάσσιου νερού για την καλλιέργεια αλοφυτικών φυτών ή ανθεκτικών ποικιλιών, μπορεί να προσφέρει λύσεις στην επισιτιστική ασφάλεια και την αξιοποίηση άνυδρων εκτάσεων. Τέλος, η παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας από τη θάλασσα, μέσω της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας και της κυματικής ενέργειας, έχει τη δυνατότητα να μετατρέψει την Ελλάδα σε έναν σημαντικό ενεργειακό κόμβο, μειώνοντας την εξάρτηση από ορυκτά καύσιμα και ενισχύοντας την ενεργειακή αυτονομία.

Πράσινη Μετάβαση, Καινοτομία και η Σύγκλιση με το Ευρωπαϊκό Θεσμικό Πλαίσιο

Η επιτυχής ανάπτυξη της γαλάζιας οικονομίας είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις αρχές της πράσινης μετάβασης και την αδιάλειπτη υιοθέτηση της καινοτομίας. Η μετάβαση σε βιώσιμες αλιευτικές πρακτικές, όπως η εφαρμογή επιλεκτικών αλιευτικών εργαλείων, η μείωση της αλιευτικής πίεσης σε ευαίσθητα είδη και οικοσυστήματα, και η ελαχιστοποίηση των θαλάσσιων απορριμμάτων, είναι ζωτικής σημασίας για τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας των ιχθυαποθεμάτων. Στην υδατοκαλλιέργεια, η έρευνα και ανάπτυξη (R&D) σε νέες τεχνολογίες, όπως η βελτίωση της διατροφής των ιχθύων με βιώσιμες πηγές, η ανάπτυξη εμβολίων και η εφαρμογή συστημάτων παρακολούθησης της υγείας των υδρόβιων οργανισμών, αυξάνουν την παραγωγικότητα, βελτιώνουν την ποιότητα του τελικού προϊόντος και μειώνουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Η Ελλάδα οφείλει να ευθυγραμμιστεί πλήρως με τις στρατηγικές και κανονιστικές πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με αιχμή του δόρατος το Ευρωπαϊκό Green Deal και το ανανεωμένο πλαίσιο της "Blue Growth" στρατηγικής. Αυτό περιλαμβάνει την ενεργό συμμετοχή στην άντληση ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων (π.χ., Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας, Αλιείας και Υδατοκαλλιέργειας – EMFAF), τη θέσπιση ενός φιλικού προς τις επενδύσεις νομοθετικού και ρυθμιστικού πλαισίου που θα απλοποιεί τις διαδικασίες αδειοδότησης και θα διασφαλίζει τη νομική ασφάλεια, καθώς και την ενίσχυση της διακρατικής συνεργασίας σε επίπεδο έρευνας, καινοτομίας και ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών στον τομέα της θαλάσσιας οικονομίας. Η υιοθέτηση ολοκληρωμένων θαλάσσιων χωροταξικών σχεδιασμών είναι επίσης κρίσιμη για την αποφυγή συγκρούσεων χρήσεων και την αειφορική διαχείριση του παράκτιου και θαλάσσιου χώρου.

Παραδείγματα Βέλτιστων Πρακτικών

Η Μεσόγειος και ο ευρύτερος παγκόσμιος χάρτης προσφέρουν πληθώρα παραδειγμάτων βέλτιστων πρακτικών στον τομέα της γαλάζιας οικονομίας, τα οποία μπορούν να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης και μοντέλα εφαρμογής για την Ελλάδα. Χώρες όπως η Νορβηγία, αν και εκτός Μεσογείου, έχουν αναδειχθεί σε παγκόσμιους ηγέτες στην υδατοκαλλιέργεια, επιδεικνύοντας πώς η καινοτομία, η αυστηρή περιβαλλοντική νομοθεσία και η συνεχής έρευνα μπορούν να συνυπάρξουν με την υψηλή οικονομική ανάπτυξη και την εξωστρέφεια.

Εντός της Ελλάδας, αν και σε μικρότερη κλίμακα, υπάρχουν ήδη αξιόλογες πρωτοβουλίες που αναδεικνύουν τις δυνατότητες του κλάδου. Η ανάπτυξη μικρών αλιευτικών κοινοπραξιών που υιοθετούν περισσότερο βιώσιμες και επιλεκτικές αλιευτικές τεχνικές, η επέκταση της οργανικής υδατοκαλλιέργειας με πιστοποιημένα προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας, και η ανάδειξη τοπικών προϊόντων θαλάσσιας προέλευσης με γεωγραφικές ενδείξεις προέλευσης (Π.Ο.Π., Π.Γ.Ε.) συμβάλλουν στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας και της φήμης των ελληνικών προϊόντων. Επιπλέον, η ανάπτυξη καινοτόμων start-ups στον τομέα της θαλάσσιας τεχνολογίας, των βιοπλαστικών από θαλάσσια φύκη ή των θαλάσσιων βιοφαρμάκων αποτελεί ένα πεδίο με τεράστιες δυνατότητες για την ανάπτυξη υψηλής προστιθέμενης αξίας.

Προς μια Ολοκληρωμένη Εθνική Στρατηγική για τη Γαλάζια Ανάπτυξη

Η γαλάζια οικονομία δεν αποτελεί απλώς ένα σύνολο οικονομικών δραστηριοτήτων, αλλά μια ολοκληρωμένη φιλοσοφία ανάπτυξης που ενώνει την οικονομική αποδοτικότητα, την κοινωνική συνοχή και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Για να μετατραπεί αυτή η τεράστια προοπτική σε απτή πραγματικότητα, απαιτείται η υιοθέτηση μιας εθνικής, συνεκτικής και μακρόπνοης στρατηγικής, η θέσπιση στοχευμένων πολιτικών που θα ενθαρρύνουν την καινοτομία και την επένδυση, και η αποτελεσματική αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων χρηματοδοτικών εργαλείων, τόσο εθνικών όσο και ευρωπαϊκών.

Η Ελλάδα, με την εκτεταμένη ακτογραμμή της, τον πλούτο των θαλάσσιων πόρων της και την ιστορική της σχέση με τη θάλασσα, έχει όλα τα εχέγγυα να αναδειχθεί σε πρωτοπόρο κράτος στην ανάπτυξη της γαλάζιας οικονομίας στην ευρύτερη περιοχή. Είναι πλέον επιτακτική ανάγκη να ανοίξει ένας ουσιαστικός και τεκμηριωμένος δημόσιος διάλογος, ο οποίος θα οδηγήσει στην παροχή της αποφασιστικής και ουσιαστικής στήριξης που της αξίζει σε αυτόν τον κρίσιμο, αλλά συχνά υποτιμημένο, αναπτυξιακό πυλώνα της χώρας μας. Η επένδυση στη γαλάζια οικονομία είναι επένδυση στο μέλλον της Ελλάδας, ένα μέλλον βιώσιμο, ανθεκτικό και ευημερούν.

*O Δημήτρης Πάφρας είναι υποψήφιος διδάκτωρ Θαλάσσιας Βιολογίας