Σαν σήμερα: 1η Δεκεμβρίου - Οι επίμονοι Κρητικοί παρά τα «όχι» της Ελλάδας κερδίζουν την Ένωση

Μπορούμε να φανταστούμε τη σκηνή: Στο κάστρο του Φιρκά των Χανίων, ένας πολύ υπερήφανος Ελευθέριος Βενιζέλος και δίπλα του ένας πολύ ικανοποιημένος βασιλιάς Κωνσταντίνος ανακηρύσσουν την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα σε μια τελετή που σηματοδοτεί το επίσημο τέλος αυτού που είναι γνωστό ως το «Κρητικό Ζήτημα».

Σήμερα μας φαίνεται αυτονόητο ότι η Κρήτη είναι Ελλάδα, σήμερα μας φαίνονται αυτονόητα πολλά πράγματα, όσο κι αν αστειευόμαστε συχνά ότι «η Κρήτη είναι ανεξάρτητο κράτος». Υπήρξε τέτοιο, εξάλλου.

Μόλις έναν αιώνα νωρίτερα τίποτε δεν ήταν αυτονόητο. Η Κρήτη ήταν ήδη ελεύθερη, κατά τους ίδιους τους Κρητικούς ανήκε στην Ελλάδα από το 1908 και κατά την κυβέρνηση της Αθήνας από τον Οκτώβριο του 1912, όμως τίποτε απ' όλα αυτά δεν ήταν επίσημο. Και δεν ήταν επίσημο, επειδή η Ελλάδα φοβόταν να το καταστήσει τέτοιο.

Η Ελλάδα λέει δύο φορές «όχι» στην Κρήτη

Το Κρητικό Ζήτημα ήταν ένα πολύ σύνθετο πολιτικό και γεωστρατηγικό θέμα μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Και η επίλυσή του δεν υπήρξε καθόλου απλή.

Μπορεί να το δει αυτό κανείς πεντακάθαρα στην άρνηση της Ελλάδας να αναγνωρίσει την ένωση που κήρυξαν μονομερώς με ψήφισμά τους οι ίδιοι οι Κρητικοί στις 22 Σεπτεμβρίου 1908.

Μπορεί να φαίνεται τρελό, όμως αν δούμε λίγο το ιστορικό πλαίσιο της εποχής, δεν είναι: Λίγα χρόνια νωρίτερα η Ελλάδα είχε υποστεί συντριπτική ήττα από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, στον πόλεμο του 1897. Η ήττα αυτή είχε κοστίσει τρομερά τόσο σε γόητρο όσο και σε χρήμα και η χώρα ζούσε υπό τον τρόμο ενός νέου τέτοιου πολέμου.

Η Ελλάδα ήταν μια πολύ νεαρή χώρα που κέρδιζε με αίμα σπιθαμή-σπιθαμή την επικράτειά της και μετά βίας στεκόταν στα πόδια της. Όταν συζητήθηκε στο Κοινοβούλιο η πιθανότητα να αποδεχθούμε την Ένωση και να υποδεχθούμε τους Κρήτες βουλευτές σε αυτό, άπαντες φοβήθηκαν την πιθανή αντίδραση της Κωνσταντινούπολης και προτίμησαν να πουν όχι.

Το ζήτημα παρέμενε εκκρεμές μέχρι το Νοέμβριο του 1910. Τότε, με την αλλαγή του πολιτικού σκηνικού στην Ελλάδα και τη νίκη των Φιλελευθέρων του Κρητικού Ελευθέριου Βενιζέλου, επανήλθε στο προσκήνιο.

Οι Κρητικοί πίστευαν ότι ο «δικός τους» Βενιζέλος θα τους δεχόταν με ανοιχτή αγκαλιά, αλλά διαψεύστηκαν και πάλι, καθώς εκείνος για τους ίδιους λόγους αρνήθηκε και πάλι. Οι Κρητικοί θύμωσαν, στο νησί έγιναν επεισόδια και τελικά επικράτησε η συντηρητική πολιτική άποψη στο νησί και συγκροτήθηκε «Επαναστατική Συνέλευση» από πληρεξούσιους που είχαν εκλεγεί από ένοπλα συλλαλητήρια. Κάπως έτσι δημιουργήθηκε η νέα «Επαναστατική Κυβέρνηση» της Κρητικής Πολιτείας υπό τον Αντώνη Μιχελιδάκη. Η Κρήτη κήρυξε στην αυτονομία της απ' όλους και όλα.

Οι επίμονοι Κρητικοί

Η νέα κρητική κυβέρνηση επέμεινε όμως να γίνει Ελλάδα και αποφάσισε να σταλούν και πάλι βουλευτές στην ελληνική Βουλή τον Απρίλιο του 1911, ενώ εξέδωσε διάταγμα για την προκήρυξη εκλογών την ίδια ημερομηνία που θα διεξάγονταν και στην Ελλάδα, στις 11/25 Μαρτίου 1912 δηλαδή. Οι Κρητικοί ήταν αποφασισμένοι και δεν άκουγαν τη λέξη «όχι». Οι Έλληνες από την πλευρά τους και ειδικότερα ο Βενιζέλος, πιθανώς ποντάριζαν στην εμμονή αυτή των Κρητικών, αφήνοντας εκείνους να «κάνουν παιχνίδι» και να δημιουργήσουν μια ντε φάκτο κατάσταση, χωρίς την άμεση συμμετοχή της Ελλάδας.

Κάπου εκεί μπαίνουν στο κάδρο οι γνωστές μεγάλες δυνάμεις, που αποφασίζουν να παρεμποδίσουν την ντε φάκτο Ένωση που θα ερχόταν με την παρουσία Κρητικών βουλευτών στο ελληνικό κοινοβούλιο. Αποφασίζουν να στείλουν το βρετανικό ναυτικό στο Αιγαίο για να εμποδίσει τους Κρητικούς βουλευτές να μεταβουν στην Αθήνα.

Ο Βενιζέλος καλύπτει τα νώτα του. Στέλνει αυστηρό μήνυμα στα Χανιά, στο οποίο γράφει: «Οι Κρήτες λησμονούν ότι τίθενται αντιμέτωποι, όχι μόνον της Τουρκίας και των Μεγάλων Δυνάμεων, αλλά και αυτού τούτου του ελευθέρου Βασιλείου, του οποίου η κυβέρνησις δεν εννοεί να αποδεχθή το κρητικόν πραξικόπημα και να έλθη εις άκαιρον ρήξιν με την Τουρκίαν. Συντόνως και άνευ απώλειας μιάς ημέρας ασχολουμένη με την στρατιωτικήν συγκρότησιν της χώρας, η κυβέρνησις αξιοί όπως εις την γνώμην της προσαρμοσθή η γνώμη των πολιτικών αρχηγών της Κρήτης».

Οι Κρήτες τους γράφουν όλους στα παλιά τους ψηφοδέλτια: Στις εκλογές επικρατούν οι αντιβενιζελικοί (τιμωρία στο προδοτικό τέκνο του νησιού) και οι βουλευτές τους δεν αποθαρρύνονται ούτε από την κινητοποίηση του βρετανικού στόλου, αλλά ούτε από τον τακτικισμό του Βενιζέλου που αναβάλει σκοπίμως την έναρξη των εργασιών της ελληνικής Βουλής.

Η Βουλή ανοίγει την 1η Ιουνίου και οι Κρήτες βουλευτές είναι απ' έξω και περιμένουν. Όταν επιχειρούν να μπουν στην αίθουσα, ο Βενιζέλος διατάσει τη βίαιη απομάκρυνσή τους. Και, προκειμένου να ηρεμήσει την κατάσταση, διακόπτει και πάλι τις εργασίες της Βουλής.

Το Κρητικό Ζήτημα άρχισε να οδηγείται προς τη λύση του λόγω των διεθνών εξελίξεων. Οι Οθωμανοί πολεμούν με τους Ιταλούς στην Αφρική και είναι αποδυναμωμένοι, κάτι που δίνει το έναυσμα στα βαλκανικά κράτη να επιδιώξουν περεταίρω εδαφικές διεκδικήσεις. Μόνο του καθένα, ή, ακομη καλύτερα, συμμαχώντας μεταξύ τους.

Η πολυπόθητη Ένωση

Καθώς οδεύουμε φουλ προς τον Α' Βαλκανικό Πόλεμο, ο Βενιζέλος δράττεται της ευκαιρίας και θέτει το «ξεχασμένο» Κρητικό Ζήτημα στη Βουλή. Την 1η Οκτωβρίου προτείνει νέες εκλογές, διότι όπως λέει οι αντιπρόσωποι της Συνέλευσης και της προσωρινής κυβέρνησης δεν είχαν εκλεγεί σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη του ελληνικού βασιλείου. Στην πραγματικότητα, δεν τους ήθελε επειδή ήταν εναντίον του.

Η ελληνική κυβέρνηση στέλνει επίσημη διακοίνωση προς την κρητική: «Η Ελληνική Κυβέρνησις, καθ’ ην στιγμήν απεφασίζετο η επιδίωξις εν τη Ευρωπαϊκή Τουρκία ριζικών μεταρρυθμίσεων, δηλοί ότι αποδέχεται την ένωσιν της Κρήτης μετά της Ελλάδος και αποδέχεται όπως του λοιπού ενυπάρχει κοινόν Κοινοβούλιον δια το ελεύθερον Βασίλειον και δια την νήσον Κρήτην».

Στην πραγματικότητα η Κρήτη παρέμεινε αυτόνομη μέχρι το τέλος του πολέμου. Ο Βενιζέλος έστειλε στο νησί ως Γενικό Διοικητή το Στέφανο Δραγούμη, ο οποίος ανέλαβε επίσημα καθήκοντα στις 12 Οκτωβρίου, τη μέρα που κηρύχθηκε επίσημα ο πόλεμος κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ την ίδια μέρα έφτασε στην Αθήνα το πρώτο κρητικό σύνταγμα 2.000 ανδρών, το οποίο πήγε αμέσως στη Θεσσαλία, όπου ο πόλεμος είχε ξεκινήσει από τις 4 Οκτωβρίου.

Μερικούς μήνες αργότερα και αφού το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας είχε πια απελευθερωθεί, στις 14 Φεβρουαρίου 1913 έγινε επίσημα η υποστολή των σημαιών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και των Δυνάμεων από το φρούριο της Σούδας, το τελευταίο μέρος στην Κρήτη στο οποίο αυτές παρέμεναν. Η Κρήτη ήταν και συμβολικά ελέυθερη. Και εντελώς αυτόνομη.

Με το τέλος του Α’ Βαλκανικού Πολέμου, τα εμπόλεμα μέρη υπέγραψαν τη Συνθήκη του Λονδίνου (30 Μαΐου 1913), στο άρθρο 4 της οποίας προβλέπεται ότι η Αυτοκρατορία «εκχωρεί την Νήσον Κρήτην εις τους συμμάχους ηγεμόνας και υπέρ αυτών παραιτείται παντός δικαιώματος επί της Νήσου ταύτης».

Η μετάβαση της Κρήτης από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην Ελλάδα επιβεβαιώθηκε από ένα δεύτερο ελληνοοθωμανικό πρωτόκολλο, το οποίο υπεγράφη στην Αθήνα στις 1/14 Νοεμβρίου 1913. Με βάση αυτό, οι «Μουσουλμάνοι και Ισραηλίτες» κάτοικοι θα έπρεπε μέσα σε μια ορισμένη ημερομηνία να επιλέξουν αν θα αποκτήσουν την ελληνική υπηκοότητα ή θα διατηρήσουν την οθωμανική. Όσοι επέλεγαν την οθωμανική υπηκοότητα όφειλαν να εγκαταλείψουν την ελληνική επικράτεια, αλλά διατηρούσαν την ακίνητη περιουσία τους και το δικαίωμα να τη διαχειρίζονται μέσω τρίτων.

Η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε από τις Δυνάμεις στις 29 Νοεμβρίου να αναγνωρίσουν την κατάργηση των διομολογήσεων στις πρώην οθωμανικές κτήσεις που προσαρτήθηκαν στην Ελλάδα, μεταξύ των οποίων και η Κρήτη. Οι Δυνάμεις αποδέχτηκαν σιωπηρά το γεγονός, δηλώνοντας ότι «έλαβον γνώση της Διακοινώσεως της Ελληνικής Κυβερνήσεως».

Στις 28 Νοεμβρίου 1913 ο Γενικός Διοικητής Κρήτης ενημέρωσε τον κρητικό λαό ότι «ο δαφνοστεφής Βασιλεύς μας, συνοδευόμενος υπό του πρωθυπουργού και επιβαίνων μοίρας του ένδοξου ημών στόλου, έρχεται την προσεχή Κυριακήν, ίνα επισφραγίση επισήμως και οριστικώς την περιπόθητον ένωσιν της Κρήτης μετά της Μητρός Ελλάδος».

Η ανακήρυξη της ένωσης πραγματοποιήθηκε με κάθε επισημότητα την 1η Δεκεμβρίου 1913, με την έπαρση της ελληνικής σημαίας στο φρούριο του Φιρκά των Χανίων, παρουσία του Βασιλιά Κωνσταντίνου και του πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου. Η Κρητική Πολιτεία τελείωνε και άρχιζε μια νέα περιόδος για την πολιτική ζωή της Κρήτης, στο πλαίσιο του ελληνικού κράτους, όπου και παραμένει ως σήμερα.

Οι Κρητικοί τα είχαν καταφέρει.

Σαν σήμερα: H 1η Δεκεμβρίου στην Iστορία

1891. Ο Τζέιμς Νάισμιθ δημιουργεί ένα νέο παιχνίδι και το ονομάζει μπάσκετμπολ.

1913. Η Κρητική Πολιτεία ενσωματώνεται στην ελληνική επικράτεια.

1935. Γεννιέται ο Άλεν Στιούαρτ Κένινγκσμπεργκ, που έγινε γνωστός ως Γούντι Άλεν, Αμερικανός ηθοποιός, σκηνοθέτης, συγγραφέας και μουσικός.

1944. Οι υπουργοί που ανήκουν στο ΕΑΜ αποσύρονται από την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Γεωργίου Παπανδρέου. Δύο ημέρες αργότερα θα ξεσπάσουν τα Δεκεμβριανά.

1953. Ο Χιού Χέφνερ εκδίδει για πρώτη φορά το περιοδικό PlayBoy.

1974, Βιρτζίνια. Αεροσκάφος της TWA προσκρούσει στο όρος Blue Ridge, με συνέπεια να χάσουν τη ζωή τους και οι 92 επιβαίνοντες σε αυτό.

1975, Πεκίνο. Ο Αμερικανός Πρόεδρος Τζέραλντ Φορντ και ο Κινέζος Γενικός Γραμματέας του ΚΚΚ, Μάο Τσε Τουνγκ συναντώνται στο σπίτι του δεύτερου, στο Πεκίνο.

1983. Ο Πάμπλο Εσκομπάρ, επικεφαλής του κολομβιανού καρτέλ, με έναν από τους σωματοφύλακές του σε άγνωστη τοποθεσία...

1990, Λένινγκραντ. Στις μεγάλες πόλεις της Ρωσίας τα τρόφιμα είναι δυσεύρετα και οι κάτοικοι περιμένουν ώρες στην ουρά για να πάρουν τα αναγκαία, τα οποία προμηθεύονται με κουπόνια.