Τι είναι το «kompromat» και πώς επηρεάζει τις σχέσεις ΗΠΑ - Ρωσίας;

Προς το παρόν, το σενάριο περί ύπαρξης πιθανών ενοχοποιητικών στοιχείων που έκαναν τον Τραμπ να αλλάξει πολιτική στάση σε διάστημα λίγων 24ώρων αποτελεί μέρος μιας διακινούμενης συνωμοσιολογίας που κάθε άλλο παρά επιβεβαιώνεται με στοιχεία.

Ωστόσο, ο Στιβ Χωλ (Steve Hall), πρώην σταθμάρχης της CIA στη Μόσχα, μιλώντας στην εκπομπή Anderson Cooper 360 του CNNi, έδωσε τη δική του ερμηνεία στις εξελίξεις: «Πριν τη σύνοδο του Ελσίνκι, δεν είχα στοιχεία ώστε να υποθέσω πως υπάρχει ‘kompromat’ – πληροφορίες που ωθούν σε υποχώρηση – για τον Ντόναλντ Τραμπ. Μετά, αφού είδα το Ντόναλντ Τραμπ να αντιμετωπίζει τον Πούτιν με έναν τρόπο πραγματικά ανεξήγητο, το μόνο συμπέρασμα στο οποίο καταλήγω είναι πως υπάρχουν στοιχεία εκεί έξω που υποδεικνύουν την ύπαρξη τέτοιων πληροφοριών του Πούτιν για τον Τραμπ. Για ποιον άλλο λόγο να του φερθεί μ’αυτόν τον τρόπο», διερωτάται ο Χωλ.

Η συγκέντρωση “kompromat” – ενοχοποιητικού υλικού που στόχο έχει να χρησιμοποιηθεί εναντίον κάποιου – είναι μία «ευρέως διαδεδομένη τακτική στη Ρωσία», εξηγεί ο Τόνι Μπρέντον, διπλωμάτης και πρώην πρέσβης της Βρετανίας στη Ρωσία: «Είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους λειτουργεί η Ρωσία, η συγκέντρωση από τις μυστικές υπηρεσίες ενοχοποιητικών πληροφοριών εις βάρος μονάδων που θα χρησιμοποιηθούν προς όφελος της χώρας», αναφέρει ο ίδιος στο CNNi.

Ο Μπρέντον υπερθεματίζει, λέγοντας πως η τακτική αυτή είναι τόσο διαδεδομένη ώστε οι Βρετανοί διπλωμάτες που διορίζονται στη Ρωσία ενημερώνονται, στις συσκέψεις ασφαλείας, ώστε να βρίσκονται σε επιφυλακή: «Είναι πολύ πιθανό η Ρωσία να έχει στη διάθεσή της φακέλους με ανάλογο υλικό για Αμερικανούς πολιτικούς. Παρόλα αυτά, θεωρώ απίθανο το γεγονός αυτοί οι φάκελοι να βρεθούν σε χέρια δυτικών», διευκρινίζει.

Ο Τζέιμς Νίξεϊ (James Nixey) από την άλλη, επικεφαλής της δεξαμενής σκέψης Chatham House στο πρόγραμμα Ρωσίας και Ευρασίας, εξηγεί πως «η χρήση στοιχείων οικονομικής ή σεξουαλικής φύσης για έκθεση, ταπείνωση και εκβιασμό κάποιου ξεκίνησε επί εποχής Σοβιετικής Ένωσης».

«Γεγονός είναι πως οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν φάκελο. Οι περισσότεροι που έχουν πάει στη Ρωσία για εμπορικούς ή πολιτικούς λόγους έχουν φάκελο», λέει ο ίδιος τονίζοντας πως «αυτό συμβαίνει και αλλού, ωστόσο δεν αξιοποιείται προς πολιτικό ή οικονομικό όφελος με τον ίδιο τρόπο όπως στη Ρωσία».

Για να αντιληφθεί κανείς το ‘kompromat’, πρέπει να κατανοήσει προηγουμένως την ρωσική πολιτική κουλτούρα, υπογραμμίζει ο Ιγκόρ Σουτγιάγκιν (Igor Sutyagin), επικεφαλής έρευνας στο ίδρυμα του Λονδίνου London's Royal United Services Institute: «Είναι δεδομένο πως οι Ρώσοι πολιτικοί συγκεντρώνουν ‘kompromat’ για κάθε μέλος του κύκλου τους. Είναι θέμα πολιτικής επιβίωσης. Δεν είναι μόνο θεμιτό, είναι απολύτως φυσιολογικό. Ο Πούτιν ανδρώθηκε πολιτικά σε αυτό το περιβάλλον, οπότε είναι εντελώς φυσικό για εκείνον να λειτουργεί έτσι, συλλέγοντας ‘kompromat’».

Διάσημα θύματα του kompromat

Θύμα αυτής της μεθόδου υπήρξε ο Βρετανός Τζον Βάσαλ (John Vassall), ο οποίος στοχοποιήθηκε ενόσω δούλευε στη βρετανική πρεσβεία στη Μόσχα, τη δεκαετία του ’50 επειδή ήταν ομοφυλόφιλος – σε μία εποχή που ομοφυλοφιλία ήταν παράνομη στη Βρετανία.

«Οι Ρώσοι βρήκαν πρώτοι τη ρωγμή στην πανοπλία μου», διηγείτο αργότερο ο ίδιος.

Ο Βάσαλ τον Οκτώβριο του 1972, λίγο αφότου αφέθηκε ελεύθερος. Έμεινε στη φυλακή για δέκα χρόνια όταν ομολόγησε πως ήταν πράκτορας της Σοβιετικής Ένωσης - Πηγή: Evening Standard/Hulton Archive/Getty Images

Στην αυτοβιογραφία του «Βάσαλ: η αυτοβιογραφία ενός κατασκόπου», περιγράφει: «Εκεί ήμουν, γυμνός, χαμογελώντας στο φακό. Μετά από τρεις φωτογραφίες, δεν μπορούσα να το χωνέψω». Οι πικάντικες φωτογραφίες με τον ίδιο να απολαμβάνει τον έρωτα με πλήθος διαφορετικών συντρόφων, χρησιμοποιήθηκαν για να τον πείσουν να γίνει κατάσκοπος της KGB. Η αποκάλυψη της διπλής ταυτότητας του Βάσαλ, κατά την κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου, προκάλεσε πολιτικό σεισμό στη Βρετανία. Ο ίδιος αργότερα καταδικάστηκε σε 18 χρόνια φυλάκιση.

Το 1999, ο Γιούρι Σκουρατόφ, τότε γενικός εισαγγελέας της Ρωσίας, βρισκόταν στο μέσο μίας από τις μεγαλύτερες έρευνες της καριέρας του – κατά αξιωματούχων που χρηματίζονταν – όταν ήρθε στο φως της δημοσιότητας μια κασέτα. Το βίντεο έδειχνε έναν άνδρα συγκλονιστικής ομοιότητας με τον Σκουρατόφ να κάνει σεξ με δύο ιερόδουλες.

Ώρες μετά τη μετάδοση του βίντεο στην κρατική τηλεόραση, ο Σκουρατόφ, παρά τις επίμονες διαμαρτυρίες του πως επρόκειτο για στημένο βίντεο, παύθηκε άμεσα από τη θέση του.

Σύμφωνα με τον Σουτιάγκιν, ήταν ο Πούτιν ο οποίος κατέστρεψε την καριέρα του Σκουρατόφ, ώστε να αποδείξει την αφοσίωσή του στον τότε πρόεδρο, Μπορίς Γιέλτσιν. Για την ιστορία, τον ίδιο χρόνο ο Γιέλτσιν τον διόρισε πρωθυπουργό.

Παρότι ο Σκουράτοφ κατήγγειλε ως στημένο το βίντεο, έγινε κι ο ίδιος θύμα του kompromat - Πηγή: Wikimedia

Το 2009, ένα νέο βίντεο που κυκλοφόρησε στο σάιτ Compromat.ru, παρουσίαζε τον Μπρένταν Κάιλ Χάτσερ, υπάλληλο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ με έδρα τη Μόσχα, να κάνει σεξ με μία ιερόδουλη.

Ο Χάτσερ αρνήθηκε την κατηγορία ενώ και η τότε εκπρόσωπος του αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών είχε χαρακτηρίσει «την εκστρατεία σπίλωσης του υπαλλήλου του» ως «αξιοθρήνητη».

Παρότι οι συγκεκριμένες τρεις υποθέσεις έτυχαν διεθνούς προσοχής, οι Μπρέντον και Νίξεϊ διευκρινίζουν πως οι περισσότερες περιπτώσεις ‘kompromat’ είναι αθέατες στους πολλούς, γίνονται μυστικά και παρασκηνιακά.

«Οι πληροφορίες αυτές είναι χρήσιμες συνήθως όταν δεν χρησιμοποιούνται, λέει ο Νίξεϊ: «τα πιο χρήσιμα στοιχεία είναι αυτά για τα οποία δεν ακούμε. Και είναι λογικό αυτό», λέει ο ίδιος, ο οποίος καταλήγει λέγοντας πως «και μόνο η ύπαρξη εξειδικευμένης λέξης για την τακτική αυτή, είναι ενδεικτική τού πόσο διαδεδομένη είναι αυτή η μέθοδος στη ρωσική πολιτική σκηνή».

Με πληροφορίες από: What is kompromat?

By Bryony Jones and Eliza Mackintosh CNN