Από πού ήρθε τελικά ο νέος κορωνοϊός;

Γιατί η προέλευση της πανδημίας είναι τόσο αμφιλεγόμενη

Πέπλο μυστηρίου καλύπτει την προέλευση του κορωνοϊού, με τις ΗΠΑ και άλλους συμμάχους τους να δηλώνουν ότι η Κίνα δεν ήταν ξεκάθαρη σχετικά με την προέλευση του ιού.

Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ με τις δηλώσεις του προκρίνει την ιδέα ο ιός να «απέδρασε» από εργαστήριο στη Γουχάν, παρά το γεγονός ότι οι υπηρεσίες πληροφοριών της χώρας αρνούνται κατηγορηματικά να το επιβεβαιώσουν. Η επιστημονική κοινότητα λέει ότι δεν υπάρχουν στοιχεία για αυτόν τον ισχυρισμό.

Κι αυτό εν μέσω δημοσιευμάτων, όπως αναφέρει ο Guardian, ότι ο Λευκός Οίκος πιέζει τις υπηρεσίες πληροφοριών να δεχτούν τον ισχυρισμό, υπενθυμίζοντας την πίεση της κυβέρνησης Μπους να «σβήσει» τις πληροφορίες πριν από τον πόλεμο στο Ιράκ.

Ποιο είναι το πρόβλημα με την εκδοχή της Κίνας;

Σημαντικό ζήτημα είναι ότι η επίσημη ιστορία προέλευσης δεν ταιριάζει με τα επιδημιολογικά δεδομένα για την εξάπλωση, ιδίως η συχνότητα εμφάνισης πρώιμων περιπτώσεων χωρίς εμφανή σύνδεση με την αγορά θαλασσινών της Γουχάν, από την οποία το Πεκίνο λέει ότι ξεκίνησε η επιδημία. Εάν αυτοί οι άνθρωποι δεν είχαν μολυνθεί στην αγορά ή μέσω επαφών που είχαν μολυνθεί εκεί, πώς εξηγούνται αυτές οι περιπτώσεις;

Τα εργαστήρια της Γουχάν

Δύο εργαστήρια στη Γουχάν που μελετούν κορωνοϊούς νυχτερίδων έχουν βρεθεί στο προσκήνιο. Το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν (WIV) είναι μια εγκατάσταση βιοασφάλειας επιπέδου 4 - η υψηλότερη για βιοσυγκράτηση - και το επιπέδου 2, Κέντρο Ελέγχου Ασθενειών της Γουχάν, το οποίο βρίσκεται όχι μακριά από την αγορά θαλασσινών. Αμφότερα είχαν συλλέξει δείγματα κορωνοϊού νυχτερίδας.
Πολλές θεωρίες έχουν ακουστεί.

Η πρώτη, και το πιο «άγρια», είναι ότι οι επιστήμονες στο WIV συμμετείχαν σε πειράματα με κορωνοϊό νυχτερίδας, που περιελάμβαναν το λεγόμενο μάτισμα γονιδίων και ο ιός στη συνέχεια δραπέτευσε και μόλυνε ανθρώπους. Μια δεύτερη έκδοση είναι ότι κάποια χαλαρότητα στα μέτρα ασφαλείας των εργαζομένων και στις διαδικασίες, ίσως στη συλλογή ή διάθεση ζωικών δειγμάτων, με αποτέλεσμα την απελευθέρωση του ιού.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο ιός δημιουργήθηκε;

Η επιστημονική συναίνεση για την απόρριψη του ενδεχομένου ο ιός να είναι «κατασκευασμένος» είναι σχεδόν ομόφωνη. Σε μια επιστολή προς το Nature τον Μάρτιο, μια επιστημονική ομάδα στην Καλιφόρνια με επικεφαλής τον καθηγητή μικροβιολογίας Κρίστιαν Άντερσεν δήλωσε ότι «τα γενετικά δεδομένα δείχνουν αδιαμφισβήτητα ότι δεν προέρχεται από οποιοδήποτε στοιχείου ιού που χρησιμοποιήθηκε προηγουμένως» - με άλλα λόγια συναρμολογημένα τμήματα ενός άλλου γνωστού ιού.

Πολύ πιθανότερο, ανέφεραν, ήταν ότι ο ιός εμφανίστηκε φυσικά και έγινε ισχυρότερος μέσω της φυσικής επιλογής. «Προτείνουμε δύο σενάρια που μπορούν εύλογα να εξηγήσουν την προέλευση του Sars-CoV-2: φυσική επιλογή σε ένα ζώο ξενιστή πριν από τη ζωονοσολογική μεταφορά (ζώο σε άνθρωπο) και φυσική επιλογή σε ανθρώπους μετά από ζωονοσογόνο μεταφορά».

Ο Peter Ben Embarek, εμπειρογνώμονας Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας στη μετάδοση ασθενειών από ζώα σε άνθρωπο, και άλλοι ειδικοί εξήγησαν επίσης στον Guardian ότι εάν υπήρχε οποιαδήποτε χειραγώγηση του ιού, θα περίμενε κανείς να δει στοιχεία τόσο στις γονιδιακές αλληλουχίες όσο και παραμόρφωση στα δεδομένα του οικογενειακού δέντρου των μεταλλάξεων - το λεγόμενο «δικτυωτό» αποτέλεσμα.

Σε δήλωση προς τον Guardian, ο James Le Duc, επικεφαλής του Εθνικού Εργαστηρίου Galveston στις ΗΠΑ, η μεγαλύτερη ενεργή μονάδα βιοσυγκράτησης σε μια ακαδημαϊκή πανεπιστημιούπολη των ΗΠΑ, απέρριψε ουσιαστικά αυτό το ενδεχόμενο.

«Υπάρχουν πειστικές ενδείξεις ότι ο νέος ιός δεν ήταν το αποτέλεσμα της εκούσιας γενετικής μηχανικής και ότι σχεδόν σίγουρα προήλθε από τη φύση, δεδομένης της μεγάλης ομοιότητάς του με άλλους γνωστούς κορωνοϊούς που σχετίζονται με νυχτερίδες», είπε.

Το ενδεχόμενο κατά λάθος διαφυγής δείγματος

Η τυχαία απελευθέρωση ενός δείγματος τέθηκε επί τάπητος, αν και τα «αποδεικτικά στοιχεία» που προσφέρονται είναι στην καλύτερη περίπτωση εξαιρετικά «θολά».

Η Washington Post ανέφερε ανησυχίες το 2018 για αδυναμία ασφάλειας και διαχείρισης από αξιωματούχους της αμερικανικής πρεσβείας που επισκέφθηκαν το WIV αρκετές φορές, αν και η εφημερίδα παραδέχτηκε επίσης ότι δεν υπήρχε πειστική απόδειξη ότι το εργαστήριο ήταν η πηγή της επιδημίας.

Ο Le Duc, ωστόσο, δίνει μια διαφορετική εικόνα του WIV.

«Έχω επισκεφτεί το νέο εργαστήριο BSL4 στη Γουχάν, προτού ξεκινήσει τη λειτουργία του το 2017. Συγκρίνεται σε ποιότητα και μέτρα ασφάλειας με οποιαδήποτε είναι σε λειτουργία στις ΗΠΑ ή την Ευρώπη».

Περιέγραψε επίσης συναντήσεις με την Shi Zhengli, την Κινέζα ιολόγο στο WIV, η οποία οδήγησε την έρευνα σε ιούς νυχτερίδας και ανακάλυψε τη σχέση μεταξύ των νυχτερίδων και του ιού Sars που εξαπλώθηκε παγκοσμίως το 2003, χαρακτηρίζοντάς την ως «πλήρως δεσμευμένη, πολύ ανοιχτή και διαφανή για τη δουλειά της και ανυπόμονη να συνεργαστεί».

Ο Maureen Miller, ένας επιδημιολόγος που συνεργάστηκε με την Shi στο πλαίσιο προγράμματος ιογενούς έρευνας που χρηματοδοτήθηκε από τις ΗΠΑ, τρέφει γι' αυτήν την ίδια εκτίμηση με τον Le Duc. Είπε ότι πίστευε ότι η θεωρία διαφυγής από εργαστήριο είναιμια «απόλυτη θεωρία συνωμοσίας» και αναφέρθηκε στη Shi ως «λαμπρή».

Πρόβλημα με το χρονοδιάγραμμα και τον χάρτη εξάπλωσης

Ενώ οι ειδικοί που μίλησαν στο Guardian κατέστησαν σαφές ότι η κατανόηση της προέλευσης του ιού παραμένει αδιευκρίνιστη, πρόσθεσαν ότι η τρέχουσα κατάσταση γνώσης της αρχικής εξάπλωσης δημιούργησε επίσης προβλήματα για τη θεωρία διαφυγής από εργαστήριο.

Όταν ο Peter Forster, γενετιστής στο Cambridge, συνέκρινε τις αλληλουχίες του γονιδιώματος του ιού που συλλέχθηκαν νωρίς στο ξέσπασμα στην Κίνα - και αργότερα παγκοσμίως - εντόπισε τρία κυρίαρχα στελέχη.

Νωρίς στο ξέσπασμα, δύο στελέχη φαίνεται να ήταν σε κυκλοφορία περίπου ταυτόχρονα - στέλεχος Α και στέλεχος Β - με μια παραλλαγή C να αναπτύσσεται αργότερα από το στέλεχος Β.

Ωστόσο, ως εκπλήξεως, η εκδοχή με τη στενότερη γενετική ομοιότητα με τον κορωνοϊό νυχτερίδας δεν ήταν η πιο διαδεδομένη στην αρχική εμφάνιση στο Γουχάν, στα κεντρικά της Κίνας αλλά αντ' αυτού συσχετίστηκε με μια διασπορά πρώιμων περιπτώσεων στην νότια επαρχία Γκουανγκντόνγκ.

Μεταξύ 24 Δεκεμβρίου 2019 και 17 Ιανουαρίου 2020, εξηγεί ο Forster, μόνο τρεις από τις 23 περιπτώσεις στη Γουχάν ήταν τύπου Α, ενώ οι υπόλοιπες ήταν τύπου Β. Σε ασθενείς στην επαρχία Γκουανγκντόνγκ, ωστόσο, πέντε στους εννέα βρέθηκαν να έχουν τύπο Α.

«Παρά τα πολύ μικρά νούμερα», δήλωσε ο Φόρστερ, «οι συχνότητες των πρώιμων γονιδιώσεων έως τις 17 Ιανουαρίου δεν δείχνουν τη Γουχάν ως προέλευση έναντι άλλων περιοχών της Κίνας, για παράδειγμα πέντε από τους εννέα ασθενείς από Γκουανγκντόνγκ / Σενζέν είχαν τύπους Α».

Με άλλα λόγια, εξακολουθεί να μην είναι καθόλου βέβαιο ότι η Γουχάν ήταν οπωσδήποτε εκεί όπου εμφανίστηκε για πρώτη φορά ο ιός.

Γιατί εξακολουθούμε να μιλάμε για τα εργαστήρια στη Γουχάν

Η πανδημία έχει επιδεινώσει τις υπάρχουσες γεωπολιτικές διαφορές, προκαλώντας έναν πόλεμο παραπληροφόρησης που έχει προκληθεί στις ΗΠΑ, την Κίνα, τη Ρωσία και αλλού.
Δημοσιογράφοι και επιστήμονες έχουν στοχοθετηθεί από άτομα με εμφανές ενδιαφέρον να προωθήσουν περιστασιακά στοιχεία που σχετίζονται με την προέλευση του ιού, ίσως ως μέρος αυτής της εκστρατείας και να αποσπάσουν τη κοινή γνώμη από το γεγονός ότι λίγες κυβερνήσεις είχαν σωστή αντίδραση.

Τι σημαίνει αυτό τώρα

Όσα γνωρίζουμε τώρα σχετικά με τον κορωνοϊό και την προέλευσή του υποδηλώνουν ότι η πιθανότερη εξήγηση παραμένει η πιο πειστική. Όπως και άλλοι κορωνοϊοί πριν, απλώς εξαπλώθηκε στους ανθρώπους μέσω ενός φυσικού γεγονότος, το σημείο εκκίνησης για πολλούς στην επιστημονική κοινότητα, συμπεριλαμβανομένου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Περαιτέρω δοκιμές στην Κίνα τους επόμενους μήνες ενδέχεται τελικά να αποδείξουν την πηγή της επιδημίας. Αλλά προς το παρόν είναι πολύ νωρίς.

Τι λέει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας διατύπωσε την εκτίμηση ότι ο νέος κορωνοϊός είναι «φυσικής προέλευσης», την ώρα που ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ τον έχει συνδέσει με ένα κινεζικό εργαστήριο.

«Όσον αφορά την προέλευση του ιού στην Γουχάν, ακούσαμε πολλούς επιστήμονες που μελέτησαν αυτό τον ιό και σας διαβεβαιώνουμε ότι αυτός ο ιός είναι φυσικής προέλευσης» είπε ο διευθυντής των προγραμμάτων εκτάκτων καταστάσεων του ΠΟΥ Μάικλ Ράιαν, απαντώντας σε ερώτηση δημοσιογράφου.

«Αυτό που είναι σημαντικό, είναι να καθορίσουμε τον φυσικό ξενιστή αυτού του ιού» συνέχισε, κατά τη διάρκεια συνέντευξης τύπου που παραχώρησε μέσω τηλεδιάσκεψης από την έδρα του οργανισμού στη Γενεύη.

Ο ίδιος εξήγησε ότι «βασικός στόχος είναι να διασφαλίσουμε ότι μπορούμε να κατανοήσουμε τον ιό, να κατανοήσουμε τη μετάδοση από ζώο σε άνθρωπο και να κατανοήσουμε πώς το όριο μεταξύ των ζωικών ειδών και του ανθρώπου παραβιάστηκε».

Στόχος αυτής της έρευνας είναι «να εφαρμόσουμε μέτρα δημόσιας υγείας και πρόληψης προκειμένου να εμποδίσουμε να επαναληφθεί αυτό» τόνισε επανειλημμένως.

Ο ΠΟΥ κάλεσε τις κινεζικές αρχές να τον προσκαλέσουν να συμμετάσχει στις έρευνες «που βρίσκονται σε εξέλιξη ή προβλέπονται» να γίνουν σχετικά με τις ζωικές προελεύσεις του ιού.