Η μοναδική μετάλλαξη που έκανε τα άλογα ιππεύσιμα - Πώς άλλαξε την ανθρώπινη ιστορία

Το αρχαίο DNA αποκαλύπτει πώς μια γενετική μετάλλαξη αναδιαμόρφωσε τόσο τα άλογα όσο και την ανθρώπινη πορεία.

Μια εκτεταμένη νέα μελέτη αρχαίου DNA αλόγων δίνει μια ξεκάθαρη απάντηση: μια γενετική ιδιαιτερότητα σε ένα μόνο γονίδιο, το GSDMC, βοήθησε στο να μετατραπούν τα άγρια αυτά ζώα σε ιπεύσιμους συντρόφους.

Μόλις αυτό το γονίδιο εξαπλώθηκε, η ιστορία της ανθρωπότητας ξεκίνησε...

Σπάζοντας τον κώδικα της εξημέρωσης

Ερευνητές υπό την καθοδήγηση των Xuexue Liu και Ludovic Orlando ανέλυσαν γονιδιώματα αλόγων που εκτείνονται σε χιλιάδες χρόνια, παρακολουθώντας 266 γενετικούς δείκτες που σχετίζονται με χαρακτηριστικά όπως η συμπεριφορά, το μέγεθος σώματος και το χρώμα του τριχώματος. Τα αποτελέσματα, που δημοσιεύτηκαν στο Science, δείχνουν πως η πρώιμη εξημέρωση δεν ξεκίνησε με εντυπωσιακά χρώματα ή μεγαλύτερο μέγεθος. Αντιθέτως, οι πρώτοι εκτροφείς επέλεξαν βάσει της συμπεριφοράς.

Ένα από τα πρώτα σημάδια γενετικής επιλογής εμφανίστηκε στο γονίδιο ZFPM1, το οποίο σχετίζεται με άγχος και ανοχή στο στρες. Αυτή η γενετική μεταβολή, περίπου πριν από 5.000 χρόνια, ίσως έκανε τα άλογα πιο ήρεμα, αρκετά ώστε να μπορούν να διατηρούνται κοντά στους ανθρώπους.

Όμως, η πραγματική επανάσταση ήρθε λίγους αιώνες αργότερα. Περίπου πριν από 4.200 χρόνια, τα άλογα που έφεραν μια συγκεκριμένη παραλλαγή του γονιδίου GSDMC άρχισαν να κυριαρχούν. Στους ανθρώπους, παραλλαγές κοντά σε αυτό το γονίδιο συνδέονται με χρόνιο πόνο στη μέση και δομή της σπονδυλικής στήλης. Όμως, για τα άλογα (και τα ποντίκια), η μετάλλαξη αλλάζει τους σπονδύλους, βελτιώνει τον κινητικό συντονισμό και ενισχύει τη δύναμη των άκρων. Με λίγα λόγια έκανε τα άλογα ιππεύσιμα.

Η άνοδος του ιππεύσιμου αλόγου

Το ποσοστό της παραλλαγής του GSDMC εκτινάχθηκε από 1% σε σχεδόν 100% μέσα σε λίγους αιώνες. Ο Laurent Frantz από το Πανεπιστήμιο LMU του Μονάχου, ο οποίος έγραψε ένα σχετικό σχόλιο, χαρακτηρίζει την επιλογή αυτή στην εξέλιξη ως «σχεδόν άνευ προηγουμένου».

«Οι σωστές συνθήκες για την εμφάνιση του ιππεύσιμου αλόγου προέκυψαν περίπου πριν από 3.500 χρόνια στην Ευρασιατική στέπα, βόρεια της Κασπίας Θάλασσας», εξηγεί ο Frantz. Εκείνη την εποχή, οι τοπικές κουλτούρες άρχισαν να αναζητούν ζώα για πόλεμο και μεταφορά, αντί για τροφή.

Οι γενετικοί «πλανήτες» ευθυγραμμίστηκαν: σπάνιες μεταλλάξεις που ήδη υπήρχαν σε άγρια άλογα συναντήθηκαν με την ανθρώπινη φιλοδοξία.

Αλλαγή της Ιστορίας

Τα άλογα που έφεραν την παραλλαγή GSDMC εξαπλώθηκαν ραγδαία σε όλη την Ευρασία, εκτοπίζοντας σχεδόν κάθε άλλο εξημερωμένο ιπποειδές εκτός από τα γαϊδούρια. Τα αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι η ιππασία ήταν ο κύριος μοχλός αυτής της επανάστασης. Μέσα σε λίγους αιώνες, ιππείς εμφανίζονται από τις στέπες του Βόλγα έως τα σύνορα της Κίνας.

Οι συγγραφείς της μελέτης εντόπισαν επίσης μεταβολές και σε άλλα χαρακτηριστικά. Από την Εποχή του Σιδήρου και μετά, οι άνθρωποι επέλεγαν μεγαλύτερα μεγέθη, δημιουργώντας ανθεκτικότερα άλογα ιππικού. Οι προτιμήσεις στο χρώμα του τριχώματος (κάστανο, άσπρα σημάδια, ασημένια σχέδια) άλλαζαν διαρκώς, αλλά ήταν καλλωπιστικές σε σύγκριση με τη θεμελιώδη σημασία της ιππευσιμότητας.

Μεταλλάξεις όπως η GSDMC προκύπτουν σπάνια και συνήθως εξαφανίζονται πριν αποκτήσουν σημασία. Αν τα άλογα που την έφεραν είχαν εξαφανιστεί, ή αν καμία κοινότητα δεν είχε προσπαθήσει να τα ιππεύσει, η ιστορία της ανθρωπότητας ίσως να ήταν εντελώς διαφορετική.

«Αυτό που είναι βέβαιο», γράφει ο Frantz, «είναι ότι αυτοί οι πρώτοι ιππείς έθεσαν σε κίνηση μια επανάσταση που άλλαξε τον κόσμο, αποδεικνύοντας πώς τα τεράστια κομμάτια της ιστορίας μπορούν να εξαρτώνται από τις πιο μικρές βιολογικές αλλαγές».