Υψηλοί συμβολισμοί, αμφίβολα αποτελέσματα: Τι σημαίνει η αναγνώριση Παλαιστινιακού Κράτους

Η Γαλλία και η Σαουδική Αραβία συγκαλούν σήμερα, Δευτέρα (22/9/25) μία σύνοδο κορυφής παρουσία αρκετών χωρών, με στόχο να ασκηθούν πιέσεις για μια λύση δύο κρατών, την ώρα που πληροφορίες θέλουν άλλες έξι χώρες να προχωρούν στην αναγνώριση του Παλαιστινιακού Κράτους, μια κίνηση που θα μπορούσε να προκαλέσει νέο κύμα αντιδράσεων από το Ισραήλ και τις ΗΠΑ.

Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν αναμένεται στη σύνοδο αυτή να ανακοινώσει επίσημα ότι η Γαλλία αναγνωρίζει ένα παλαιστινιακό κράτος κατά τη διάρκεια της διάσκεψης, λέγοντας τις τελευταίες ημέρες ότι η κίνηση αυτή θα απομονώσει τη Χαμάς.

Συνολικά 150 και πλέον χώρες από τα 193 κράτη – μέλη του ΟΗΕ, στον οποίο οι ΗΠΑ έχουν δικαίωμα βέτο, έχουν αναγνωρίσει παλαιότερα Παλαιστινιακό Κράτος.

Ωστόσο, όπως σημειώνουν οι New York Times οι πρωτοβουλίες αυτές δεν έχουν οδηγήσει ακόμη σε μεγάλες δράσεις.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προτείνει υψηλότερους δασμούς σε ισραηλινά προϊόντα, αλλά δεν είναι σαφές αν αυτό θα συμβεί. Άλλες προσπάθειες τιμωρίας της κυβέρνησης του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου έχουν σταματήσει λόγω αντιθέσεων από κράτη μέλη, κυρίως από τη Γερμανία.

Οι ενέργειες από μεμονωμένες χώρες έχουν επίσης αποτύχει για να φέρουν αποτελέσματα. Οι προσπάθειες διοχέτευσης βοήθειας στη Γάζα είναι περιορισμένες, ακόμη και ενώ η πείνα μαστίζει την περιοχή. Και τα έθνη δέχονται μόνο μια μικρή ποσότητα αιτούντων άσυλο από τη Γάζα, με τη μετανάστευση να αποτελεί συχνά ένα εσωτερικό πολιτικό σημείο ανάφλεξης.

Έντονες αντιδράσεις από ΗΠΑ και Ισραήλ

Το Ισραήλ και οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μποϊκοτάρουν τη σύνοδο κορυφής, δήλωσε ο πρέσβης του Ισραήλ στον ΟΗΕ, Ντάνι Ντάνον, χαρακτηρίζοντας την σύνοδο ως «τσίρκο».

Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου απέρριψε τις αναγνωρίσεις καθώς και την ιδέα της παλαιστινιακής κρατικής υπόστασης, λέγοντας ότι δεν θα «υπάρξει παλαιστινιακό κράτος» και δεσμεύτηκε να απαντήσει κατά την επιστροφή του από τον ΟΗΕ. Ορισμένοι υπουργοί της κυβέρνησης ήδη πιέζουν το Ισραήλ να προσαρτήσει μέρος της Δυτικής Όχθης ως απάντηση.

Μάλιστα οι ΗΠΑ, που ετοιμάζουν τη δική τους σύνοδο με τη συμμετοχή αραβικών χωρών έσπευσαν να αποκαλέσουν την αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους από στενούς συμμάχους — συμπεριλαμβανομένων της Βρετανίας, της Αυστραλίας και του Καναδά — ως κίνηση εντυπωσιασμού.

«Η εστίασή μας παραμένει στη σοβαρή διπλωματία, όχι στις επιτελεστικές χειρονομίες. Οι προτεραιότητές μας είναι σαφείς: η απελευθέρωση των ομήρων, η ασφάλεια του Ισραήλ, η ειρήνη και η ευημερία για ολόκληρη την περιοχή, κάτι που είναι δυνατό μόνο χωρίς τη Χαμάς», δήλωσε εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ, υπό τον όρο της ανωνυμίας.

Αυτός είναι ο λόγος που αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον η ομιλία του Αμερικανού προέδρου από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης.

Η κυβέρνηση των ΗΠΑ έχει επίσης προειδοποιήσει για πιθανές συνέπειες για όσους λάβουν μέτρα κατά του Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας. Το Τελ Αβίβ εξετάζει επίσης συγκεκριμένα διμερή μέτρα κατά του Παρισιού, αποκάλυψαν Ισραηλινοί αξιωματούχοι.

Από την πλευρά τους οι δυτικές χώρες που αναγνωρίζουν ένα παλαιστινιακό κράτος έχουν επικαλεστεί μια αυξανόμενη αίσθηση επείγοντος για δράση τώρα πριν η ιδέα μιας λύσης δύο κρατών εξαφανιστεί για πάντα. Το Ισραήλ έχει καταδικάσει τις δηλώσεις ως «βραβείο για την τρομοκρατία» μετά την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, και με τη Χαμάς να εξακολουθεί να κρατά ομήρους Ισραηλινούς.

Τι εννοούμε με τον όρο «Παλαιστίνη»

To μείζον ερώτημα είναι τι εννοούμε όταν αναφερόμαστε σε Παλαιστινιακό κράτος. Η αναγνώριση Παλαιστινιακού Κράτους βασίζεται στη συνθήκη του Μοντεβιδέο του 1933, που προβλέπει συγκεκριμένα κριτήρια για την αναγνώριση κυρίαρχου κράτους:

• Να έχει μόνιμο πληθυσμό
• Ξεκάθαρα σύνορα
• Αποτελεσματική κυβέρνηση και διεθνείς σχέσεις
• Επίσημη διπλωματία, πρεσβείες, πρέσβεις και συνθήκες

Η Παλαιστίνη μπορεί δικαιολογημένα να διεκδικήσει δύο: έναν μόνιμο πληθυσμό -αν και ο πόλεμος στη Γάζα το έχει θέσει σε τεράστιο κίνδυνο - και την ικανότητα σύναψης διεθνών σχέσεων. Αλλά δεν πληροί ακόμη την απαίτηση ξεκάθαρων συνόρων.

Ελλείψει συμφωνίας για τα τελικά σύνορα -και χωρίς πραγματική ειρηνευτική διαδικασία-, είναι δύσκολο να γνωρίζουμε με βεβαιότητα τι εννοούμε με τον όρο Παλαιστίνη.

Για τους ίδιους τους Παλαιστίνιους, το πολυπόθητο κράτος τους αποτελείται από τρία μέρη: την Ανατολική Ιερουσαλήμ, τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας. Όλα κατακτήθηκαν από το Ισραήλ κατά τη διάρκεια του Πολέμου των Έξι Ημερών του 1967. Ακόμα και μια πρόχειρη ματιά σε έναν χάρτη δείχνει από πού ξεκινούν τα προβλήματα.

Η Δυτική Όχθη και η Λωρίδα της Γάζας χωρίζονται γεωγραφικά από το Ισραήλ για τρία τέταρτα του αιώνα, από την ανεξαρτησία του Ισραήλ το 1948.

Στη Δυτική Όχθη, η παρουσία του Ισραηλινού στρατού και των Εβραίων εποίκων σημαίνει ότι η Παλαιστινιακή Αρχή, που ιδρύθηκε μετά τις ειρηνευτικές συμφωνίες του Όσλο της δεκαετίας του 1990, διοικεί μόνο περίπου το 40% της επικράτειας. Από το 1967, η επέκταση των οικισμών έχει μειώσει την έκταση της Δυτικής Όχθης. Εν τω μεταξύ, η Ανατολική Ιερουσαλήμ, την οποία οι Παλαιστίνιοι θεωρούν πρωτεύουσά τους, έχει περικυκλωθεί από εβραϊκούς οικισμούς, αποκόπτοντας σταδιακά την πόλη από τη Δυτική Όχθη.

Η μοίρα της Γάζας, φυσικά, ήταν πολύ χειρότερη. Μετά από σχεδόν δύο χρόνια πολέμου, που πυροδοτήθηκε από τις επιθέσεις της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023, μεγάλο μέρος της επικράτειας έχει εξαλειφθεί.

Υπάρχει και ένα τέταρτο κριτήριο που ορίζεται στη σύμβαση του Μοντεβιδέο και είναι απαραίτητο για την αναγνώριση της κρατικής υπόστασης: μια λειτουργική κυβέρνηση. Και αυτό αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση για τους Παλαιστίνιους.

Το 1994, μια συμφωνία μεταξύ του Ισραήλ και της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ) οδήγησε στη δημιουργία της Παλαιστινιακής Εθνικής Αρχής - γνωστής απλώς ως Παλαιστινιακή Αρχή- η οποία ασκούσε μερικό πολιτικό έλεγχο στους Παλαιστίνιους στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη.

Αλλά από την αιματηρή σύγκρουση το 2007 μεταξύ της Χαμάς και της κύριας φράξιας της ΟΑΠ, της Φατάχ, οι Παλαιστίνιοι στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη κυβερνώνται από δύο αντίπαλες κυβερνήσεις: τη Χαμάς στη Γάζα και τη διεθνώς αναγνωρισμένη Παλαιστινιακή Αρχή στη Δυτική Όχθη, της οποίας πρόεδρος είναι ο Μαχμούντ Αμπάς, ο οποίος θα απευθυνθεί στη Γενική Συνέλευση μέσω βίντεο, καθώς οι ΗΠΑ αρνήθηκαν να του δώσουν βίζα.

Αυτά είναι 77 χρόνια γεωγραφικού διαχωρισμού και 18 χρόνια πολιτικού διχασμού: ένα μεγάλο χρονικό διάστημα για να απομακρυνθούν η Δυτική Όχθη και η Λωρίδα της Γάζας.

Η παλαιστινιακή πολιτική έχει εν τω μεταξύ αποστεωθεί, αφήνοντας τους περισσότερους Παλαιστίνιους κυνικούς ως προς την ηγεσία τους και απαισιόδοξους ως προς τις πιθανότητες οποιουδήποτε είδους εσωτερικής συμφιλίωσης, πόσο μάλλον ως προς την πρόοδο προς την κρατική υπόσταση.

Οι τελευταίες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές ήταν το 2006, πράγμα που σημαίνει ότι κανένας Παλαιστίνιος κάτω των 36 ετών δεν έχει ψηφίσει ποτέ στη Δυτική Όχθη ή τη Γάζα.

«Το γεγονός ότι δεν έχουμε κάνει εκλογές σε όλο αυτό το διάστημα είναι απλώς μπερδεμένο», λέει η Παλαιστίνια δικηγόρος Νταϊάνα Μπούτου.

«Χρειαζόμαστε μια νέα ηγεσία».

Μετά τον πόλεμο που ξέσπασε στη Γάζα τον Οκτώβριο του 2023, το ζήτημα έχει γίνει ακόμη πιο οξύ.

Αντιμέτωπη με τους θανάτους δεκάδων χιλιάδων πολιτών της, η Παλαιστινιακή Αρχή του Αμπάς, παρακολουθώντας από την έδρα της στη Δυτική Όχθη, έχει σε μεγάλο βαθμό περιοριστεί στον ρόλο του θεατή.

Αποκαλυπτική δημοσκόπηση

Μια πρόσφατη δημοσκόπηση του Παλαιστινιακού Κέντρου Πολιτικής και Ερευνών με έδρα τη Δυτική Όχθη διαπίστωσε ότι το 50% των Παλαιστινίων θα επέλεγαν τον κρατούμενο σε ισραηλινή φυλακή Μαργουάν Μπαργούτι ως πρόεδρο, ποσοστό πολύ πιο πάνω από αυτό που λαμβάνει ο Αμπάς, ο οποίος κατέχει τη θέση από το 2005.

Παρά το γεγονός ότι είναι ανώτερο στέλεχος της Φατάχ, η οποία βρίσκεται σε σύγκρουση με τη Χαμάς εδώ και καιρό, το όνομά του πιστεύεται ότι κατέχει εξέχουσα θέση στη λίστα των πολιτικών κρατουμένων που η Χαμάς θέλει να απελευθερώσει σε αντάλλαγμα για τους Ισραηλινούς ομήρους που κρατούνται στη Γάζα.

Ωστόσο, το Ισραήλ δεν έχει δώσει καμία προθυμία να τον απελευθερώσει.

Με τον Μπαργούτι στη φυλακή, τον Αμπάς να πλησιάζει τα 90 του χρόνια, τη Χαμάς να έχει αποδεκατιστεί και τη Δυτική Όχθη σε κομμάτια, είναι σαφές ότι η Παλαιστίνη στερείται ηγεσίας και συνοχής. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η διεθνής αναγνώριση είναι άνευ νοήματος.

«Θα μπορούσε στην πραγματικότητα να είναι πολύτιμη», λέει η Νταϊάνα Μπούτου, αν και προειδοποιεί: «Εξαρτάται γιατί το κάνουν αυτές οι χώρες και ποια είναι η πρόθεσή τους».

Ένας Βρετανός κυβερνητικός αξιωματούχος, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας, δήλωσε ότι ο απλός συμβολισμός της αναγνώρισης δεν ήταν αρκετός.

«Το ερώτημα είναι αν μπορούμε να σημειώσουμε πρόοδο προς κάτι, ώστε η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών να μην γίνει απλώς ένα μέρος αναγνώρισης».

Η επόμενη μέρα για τη Γάζα

Το μέλλον της Γάζας μπορεί να βρίσκεται κάπου, ανάμεσα στη Διακήρυξη της Νέας Υόρκης, το σχέδιο του Τραμπ και το σχέδιο ανοικοδόμησης των Αράβων.

Όλα τα σχέδια, αν και με διαφορετικό σκεπτικό το καθένα, ελπίζουν να σώσουν κάτι. Και ανάλογα από αυτό που θα προκύψει, θα απαντηθεί το ερώτημα για το πώς μοιάζει η Παλαιστίνη και η ηγεσία της.

Αλλά για Παλαιστίνιους υπάρχει ένα πολύ πιο πιεστικό ζήτημα. Αυτό που θα προτιμούσε πραγματικά, λέει, είναι αυτές οι χώρες να αποτρέψουν περισσότερες δολοφονίες.

«Και να κάνουν κάτι για να το σταματήσουν, αντί να επικεντρωθούν στο ζήτημα της κρατικής υπόστασης».