«Η Γαλλία δεν έχει κουλτούρα συνασπισμών»: Τα σενάρια εξόδου από την κρίση και το «στοίχημα» Μακρόν

Μιλώντας στο CNN Greece, ο διεθνολόγος Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος προειδοποιεί ότι η χώρα βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα δομικό αδιέξοδο και όχι μια συγκυριακή κρίση, με το γαλλικό πολιτικό σύστημα να δείχνει τα όριά του.

«Η Γαλλία ζει, ξανά, μια κρίσιμη καμπή όπου η θεσμική γεωμετρία της Πέμπτης Δημοκρατίας αποδεικνύεται ανεπαρκής έναντι ενός τριχοτομημένου κομματικού συστήματος και μιας κοινωνίας βαθιά ανήσυχης», τονίζει.

Η παραίτηση Λεκορνί, σημειώνει, δεν αποτελεί «ατύχημα» προσωπικής ανεπάρκειας, αλλά καθρέφτη ενός δομικού προβλήματος:

«Μιας Εθνοσυνέλευσης χωρίς πλειοψηφία, όπου τρεις πόλοι — η προεδρική κεντροφιλελεύθερη συσπείρωση, η αριστερή συμμαχία και η ακροδεξιά — αλληλοεξουδετερώνονται».

Ο Εμανουέλ Μακρόν, όπως λέει, «αρνείται να μετατρέψει το Élysée σε απλό διαχειριστικό γραφείο» και ζητεί «έσχατες συνεννοήσεις».

Ωστόσο, ο κ. Δεσποτόπουλος προειδοποιεί ότι το πολιτικό ρολόι χτυπά αντίστροφα.

«Ο προϋπολογισμός πρέπει να κατατεθεί και να ψηφιστεί, οι αγορές στέλνουν προειδοποιήσεις, και η θεσμική υπομονή έχει όρια», σημειώνει.

«Ένα Κοινοβούλιο τριχοτομημένο και ανίκανο να σχηματίσει πλειοψηφία»

Αναφερόμενος στις πρόωρες εκλογές του 2024, ο διεθνολόγος εξηγεί πως από εκεί πηγάζει το σημερινό αδιέξοδο.

«Η Αριστερή Νέα Λαϊκή Μετωπική Συμμαχία αναδείχθηκε πρώτη σε έδρες, η προεδρική “Ensemble” δεύτερη, ο Εθνικός Συναγερμός τρίτος, ενώ οι Ρεπουμπλικάνοι συρρικνώθηκαν. Η Γαλλία, για πρώτη φορά έπειτα από δεκαετίες, βρέθηκε με ένα Κοινοβούλιο τριχοτομημένο και ανίκανο να σχηματίσει σταθερή πλειοψηφία», αναφέρει.

Το αποτέλεσμα, όπως επισημαίνει, είναι μια εύθραυστη κυβερνησιμότητα, βασισμένη σε «περιστασιακές συναινέσεις και ένα εκτελεστικό σύστημα που φθείρεται κάθε φορά που επιχειρεί να κυβερνήσει "μετ’ εμποδίων"».

Τα σενάρια εξόδου από την κρίση: «Όλα κακά, μερικά απλώς λιγότερο επώδυνα»

Σχολιάζοντας τις πιθανές επιλογές που έχει μπροστά του ο Γάλλος πρόεδρος, ο Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος υπογραμμίζει ότι «τα σενάρια είναι όλα κακά, με ορισμένα απλώς λιγότερο επώδυνα».

Ανάμεσά τους, περιλαμβάνονται:

• Ο διορισμός τεχνοκράτη πρωθυπουργού, που θα κυβερνά με «λειτουργική μειοψηφία», «μια λύση αναπνευστήρα, όχι θεραπείας, αφού απαιτεί ώριμη κοινοβουλευτική κουλτούρα και γραπτή προγραμματική σύμβαση σε βασικούς άξονες
  (προϋπολογισμός, ασφάλεια, βιομηχανική πολιτική, πράσινη μετάβαση), κάτι που μέχρι στιγμής δεν προκύπτει».
• Μια “συμφωνία ευπρέπειας” ανάμεσα στις δημοκρατικές δυνάμεις του κέντρου και της μετριοπαθούς αριστεράς ή δεξιάς, ένα cordon sanitaire απέναντι στα άκρα, που θα επιτρέψει μια ανοχή στον σχηματισμό κυβέρνησης.
• Νέες εκλογές, η «δημοκρατικά καθαρότερη αλλά πιο επικίνδυνη επιλογή, αλλά με υψηλό ρίσκο είτε αναπαραγωγής της ακυβερνησίας είτε μιας μονοχρωμίας που θα γεννηθεί από θυμό και όχι από σύνθεση».
• Και, τέλος, διαδοχικές υπηρεσιακές κυβερνήσεις, μέχρι να ψηφιστεί ο προϋπολογισμός, που - όπως σημειώνει - «υποβαθμίζουν την πολιτική σε λογιστική και εντείνουν την απαξίωση της αντιπροσώπευσης».

Η πίεση των αγορών και το οικονομικό ρολόι

Ο κ. Δεσποτόπουλος τονίζει ότι η κρίση έχει και έντονη δημοσιονομική διάσταση.

«Η Γαλλία υφίσταται αυξανόμενη πίεση από τους οίκους αξιολόγησης, με την προοπτική υποβάθμισης να επιβαρύνει το κόστος δανεισμού και να περιορίζει τον δημοσιονομικό ελιγμό».

Με έλλειμμα άνω του 3%, χρέος κοντά στο 115% του ΑΕΠ και δαπάνες που υπερβαίνουν το ήμισυ της οικονομικής δραστηριότητας, προειδοποιεί ότι ο πολιτικός δισταγμός μετατρέπεται σε δημοσιονομικό κίνδυνο.

«Αν δεν ψηφιστεί έγκαιρα προϋπολογισμός, η χώρα κινδυνεύει να λειτουργήσει με “δωδέκατα”, υπονομεύοντας την αξιοπιστία της στο εσωτερικό και την Ευρώπη».

«Η Πέμπτη Δημοκρατία δεν έχει κουλτούρα συνασπισμών»

Ο διεθνολόγος εξηγεί ότι το γαλλικό συνταγματικό μοντέλο σχεδιάστηκε για εποχές σταθερών πλειοψηφιών.

«Η Πέμπτη Δημοκρατία σχεδιάστηκε για πλειοψηφικό πρόεδρο και “πειθαρχημένη” Βουλή. Όταν το εκλογικό σώμα επιβάλλει τριχοτόμηση, η συνταγματική μηχανική δεν διαθέτει αρκετούς μηχανισμούς συνασπισμού — ούτε κουλτούρα διαπραγμάτευσης τύπου Βόρειας Ευρώπης».

«Η "υπερπροεδρική" αρχιτεκτονική, χωρίς καθαρή πλειοψηφία, παράγει μια δυσαρμονία μεταξύ πολιτικής νομιμοποίησης και κυβερνησιμότητας», υπογραμμίζει.

Παράλληλα, σημειώνει ότι μια δεκαετία διαδοχικών κρίσεων — από τη χρηματοοικονομική και τη μεταναστευτική έως την πανδημία, το ενεργειακό σοκ και τον πληθωρισμό — έχει φθείρει τον μεσαίο χώρο και έχει ενισχύσει τη ρητορική των άκρων.

Ο κ. Δεσποτόπουλος επισημαίνει ότι «η γαλλική κοινωνία, με ισχυρή κρατικιστική παράδοση και έντονο αίσθημα ισότητας, δυσφορεί τόσο απέναντι στην παγκοσμιοποίηση όσο και απέναντι στις ευρωπαϊκές δημοσιονομικές πειθαρχίες».

Έτσι, προσθέτει, «όταν η πολιτική προσφέρει "μεταρρυθμίσεις χωρίς αφήγημα" ή "αφήγημα χωρίς αποτελέσματα", ανοίγει διάδρομος είτε για τιμωρητική ψήφο είτε για προγράμματα ρήξης».

Η άνοδος των άκρων: κοινές ρίζες, διαφορετικές εκφράσεις

Αναλύοντας το φαινόμενο της διπλής ριζοσπαστικοποίησης, ο Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος υπογραμμίζει: «Η άνοδος της άκρας δεξιάς και της ριζοσπαστικής αριστεράς δεν είναι συμμετρικό φαινόμενο, αλλά έχει κοινές ρίζες».

Και εξηγεί: «Και οι δύο εκφράζουν μια πολιτισμική και κοινωνικοοικονομική ανασφάλεια: απώλεια προσδοκιών των λαϊκών και μεσαίων στρωμάτων, περιφερειακή ανισορροπία μεταξύ μητροπολιτικών κέντρων και «περιφέρειας», φόβο για την ταυτότητα, θυμό για τις ανισότητες πρόσβασης».

Η ακροδεξιά, όπως αναφέρει, «προσφέρει την υπόσχεση της τάξης και της εθνικής προτεραιότητας, της αποκατάστασης μιας "κανονικότητας" μέσα από περιορισμό της μετανάστευσης και ανάσχεση των ευρωπαϊκών δεσμεύσεων», ενώ η ριζοσπαστική αριστερά «επενδύει στη ρήξη με τη “νεοφιλελεύθερη ορθοδοξία” και στην επαναπολιτικοποίηση του κράτους πρόνοιας και ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο».

Στο ενδιάμεσο, «ο κεντρώος χώρος φθείρεται από τη διαχείριση της δυσκολίας και όχι από την παραγωγή ελπίδας».

Επισημαίνει, δε, ότι αυτή η μετατόπιση καταγράφηκε ήδη στις ευρωεκλογές του 2024 και αποκρυσταλλώθηκε στις βουλευτικές εκλογές του ίδιου έτους με την πλήρη αδυναμία σχηματισμού πλειοψηφίας.

«Χρειάζονται θαρραλέες γέφυρες και ειλικρινής συναίνεση»

Πώς θα μπορούσε να εκτονωθεί η κρίση; Ο κ. Δεσποτόπουλος προτείνει μια έντιμη, ρεαλιστική πολιτική συμφωνία:

«Μια ρητή προγραμματική συμφωνία τμημάτων του κέντρου, της μετριοπαθούς αριστεράς και της φιλελεύθερης δεξιάς για 18–24 μήνες, με τέσσερις πυλώνες: δημοσιονομική προσαρμογή με κοινωνικά αντίβαρα, παραγωγική/βιομηχανική στρατηγική με εστίαση στην πράσινη μετάβαση και την άμυνα, ασφαλιστική και μεταναστευτική πολιτική με ισορροπία δικαιωμάτων και τάξης, και θεσμικές εγγυήσεις διαφάνειας/λογοδοσίας».

Παράλληλα, υπογραμμίζει την ανάγκη για πολιτική ειλικρίνεια προς τους πολίτες για το δημοσιονομικό πραγματικό.

«Καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να υπόσχεται ταυτόχρονα περισσότερες δαπάνες, λιγότερους φόρους και σταθερό χρέος χωρίς αναπτυξιακό σχέδιο».

Αναφέρει ακόμη ότι εκτονωτικά θα μπορούσε επίσης να λειτουργήσει «ένας ελάχιστος εκλογικός/θεσμικός εξορθολογισμός—είτε μέσω πολιτικών συμφωνιών είτε μεσοπρόθεσμα με συνταγματικές/κανονιστικές αλλαγές—που διευκολύνει κυβερνήσεις συνεργασίας αντί για κυβερνήσεις "στα όρια"»

Και προειδοποιεί: «Αν επικρατήσει η φυγή προς τις κάλπες χωρίς προϋποθέσεις συνεννόησης, η Γαλλία κινδυνεύει να βαθύνει το παράδοξο: να ζητά από τον λαό λύση σε ένα πρόβλημα που ο ίδιος έχει ήδη αποτυπώσει ως αντιφατικό».

Καταλήγοντας, ο Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος επισημαίνει:«Η Γαλλία θα πρέπει να βρει την πολιτική και διοικητική ποιότητα να υπερβεί τον πειρασμό του διχασμού. Αλλιώς, θα συνεχίσει να κυβερνάται με διαδοχικές "παρατάσεις", υπό την αυστηρή επιτήρηση των αγορών και την αυξανόμενη δυσπιστία των πολιτών — ένα σενάριο που η ιστορία διδάσκει πως πάντα καταλήγει να ευνοεί τα άκρα».