Ο κατάσκοπος που το έσκασε: Μια ιστορία με ίντριγκες, μυστικά και επικηρυγμένους (pics)

Ο Weiss εντυπωσιάστηκε από τις λεκτικές δεξιότητες του νέου του φίλου, τη χαρισματική του προσωπικότητα και τις επαφές του με τους σημαντικότερους ανθρώπους του κόσμου. Το μυστικό που δεν μοιράστηκε ο Burgess είναι η πραγματική του ταυτότητα. Ήταν διπλός πράκτορας, όπως αναφέρει το smithsonianmag.

Ήταν μέλος της πασίγνωστης οργάνωσης Cambridge Five, μιας ομάδας βρετανών διπλών πρακτόρων που περιλάμβανε τους Harold «Kim» Philby, Donald Maclean, Anthony Blunt, John Cairncross και πιθανότατα άλλους, που δεν έγιναν ποτέ γνωστοί. Οι πράκτορες εργάζονταν στις υψηλότερες βαθμίδες των υπηρεσιών τους, όμως λειτουργούσαν ως κατάσκοποι της Σοβιετικής Ένωσης. Όπως άλλοι κατάσκοποι, ο Burgess και οι «σύντροφοι» του έβλεπαν την Ένωση ως το μόνο όπλο απέναντι στην προέλαση του ναζισμού.

Στρατολογημένοι από τον τσέχο κομμουνιστή Arnold Deutsch, οι Cambridge Five ήταν δηλωμένοι κομμουνιστές που όμως είχαν πάρει τις αποστάσεις τους από το κίνημα για να διαθέτουν την απαραίτητη κάλυψη για την δουλειά τους. Η τακτική τους ήταν τόσο αποτελεσματική που ο Philby χρίστηκε επικεφαλής της αντισοβιετικής μονάδας της βρετανικής μυστικής υπηρεσίας πληροφοριών, MI6, γύρω στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Όλη η ομάδα αποσπούσε έγραφα από το Βρετανικό Γραφείο Εξωτερικού και μυστικές υπηρεσίες όπως η MI5 και η MI6 και πολλοί επέκτειναν την δουλειά τους και στην Αμερική. Σύμφωνα με μυστικό αρχείο που κλάπηκε από την Σοβιετική Ένωση από ένα αποστάτη, μόνο ο Burgess έδωσε 389 μυστικά έγραφα στην KGB το πρώτο μισό του 1945, και ακόμη 168 τέσσερα χρόνια αργότερα.

(Γραμματόσημο με τον Harold Philby/ Wikimedia Commons)

Ο Burgess είχε έναν έξοχο κύκλο επαφών. Του ανήκε ένα βιβλίο υπογεγραμμένο από τον Winston Churchill και ήταν φίλος της ανιψιάς του, Clarissa. Γνώριζε συγγραφείς όπως ο W.H. Auden και ο E.M. Forster, τον οικονομολόγο John Maynard Keynes και αξιωματούχους της MI5 και της MI6. Ο Burgess μίλησε στον νέο αμερικανό του φίλο για τον Μπετόβεν και τις εμμονές των αμερικανών με τις ετήσιες γιορτές. Ενέπνευσε τον Weiss να γραφτεί στο τμήμα των Μυστικών Υπηρεσιών του Πανεπιστημίου του Georgetown και έγινε ο πλέον καλός του φίλος.

Αλλά ο Burgess δεν ήταν ο κλασικός επιμελημένος και ελκυστικός κατάσκοπος που βλέπουμε στις ταινίες. Κυκλοφορούσε μεθυσμένος και ήταν επιδεικτικός. «Ο Burgess φαίνεται ως ο κλασικός αλκοολικός και δεν νομίζω πως έχω δει άλλον να πίνει τόση ποσότητα ποτού, σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, ούτε στο Γιβραλτάρ», είχε πει εκπρόσωπος της MI5 το 1949. Κατά την διάρκεια της θητείας του Burgess στο BBC, ένας ανώτερος παραπονέθηκε για τις υπέρογκες δαπάνες του. «Καταλαβαίνω πως η κατανάλωσης μιας ποσότητας ποτού είναι αναπόφευκτη, αλλά δεν μπορώ να πιστέψω πως είναι δυνατό να συνεργαστείς με ευυπόληπτους ειδικούς σε ένα μπαρ».

Η μέθη βοηθούσε τον Burgess να μην τον υποψιάζονται, αλλά οδηγούσε και σε αδιακρισίες. Κάποτε έχασε ένα πακέτο σημαντικών εγγράφων όντας μεθυσμένος και αποκάλυψε στον Weiss ότι ο συνάδελφός του Philby είναι κατάσκοπος – γεγονός πολύ σοβαρό, παρότι ο Weiss δεν είχε καταλάβει την σημασία του εκείνη την περίοδο, όπως γράφει στα απομνημονεύματα του υπό τον τίτλο «Being Dead is Bad for Business».

«Μου είπε για την δουλειά του – τα καθήκοντα του στην Γενική Γραμματεία του προξενείου της Μεγάλης Βρετανίας. Το έκανε να ακούγεται σαν κάτι πολύ εντυπωσιακό – ατέλειωτα πάρτι και λαμπεροί αξιωματούχοι», θυμάται ο Weiss. Αλλά ο Burgess φρόντιζε να μην μιλά ποτέ για τον κομμουνισμό και την Σοβιετική Ένωση, πράγμα που τον γλίτωσε από τις υποψίες του φίλου του.

(Ο Guy Burgess/ Wikipedia)

Καθώς ο Ψυχρός Πόλεμος εντάθηκε, οι υποψίες για την ύπαρξη κατασκόπων «φούντωσαν» και στις δύο πλευρές. Το 1943 οι Υπηρεσίες Μυστικών Πληροφοριών των ΗΠΑ έφτιαξαν το VENONA, ένα μυστικό πρόγραμμα για την εξέταση και αποκωδικοποίηση επικοινωνιών της Σοβιετικής Ένωσης. Χρειάστηκαν μήνες για να αποκωδικοποιηθούν τα μηνύματα, αλλά το 1949 ένα κρυπτογράφος του FBI ανακάλυψε πως ένα μέλος της Βρετανικής πρεσβείας ήταν κατάσκοπος της KGB. Υποψιάστηκαν πως ο Maclean ήταν ο άνθρωπος τους και τον έθεσαν υπό αυστηρή παρακολούθηση από την MI5. Όμως ο Philby, που τότε εργαζόταν ως ο βρετανικός σύνδεσμος πληροφοριών του FBI και της CIA, έμαθε για την αποκρυπτογράφηση και ειδοποίησε τον Maclean και τον Burgess ότι κινδύνευαν να αποκαλυφθούν. Οι δυό τους το έσκασαν για την Μόσχα το 1951, επιβεβαιώνοντας όλες τις υποψίες και δημιουργώντας κύμα κατακραυγής στις ΗΠΑ.

Μια εβδομάδα μετά τις αποκαλύψεις για την πραγματική ταυτότητα των δύο αντρών ο Weiss έμαθε την αλήθεια από τις εφημερίδες. «Ήταν σοκαριστικό να βλέπω τον φίλο μου Guy Burgess στο πρωτοσέλιδο», θυμάται ο ίδιος. «Αργότερα έμαθα πως ο Guy είχε εγκαταλείψει το βίντατζ αυτοκίνητο του σε ένα γκαράζ στην Ουάσινγκτον και είχε αφήσει το πολύτιμο βιβλίο του με την υπογραφή του Churchill σε ένα φιλικό σπίτι στη Νέα Υόρκη».

(Επικήρυξη για τους Maclean και Burgess/ Wikimedia Commons)

Παρά την δουλειά του για την Σοβιετική Ένωση, οι κατάσκοποι δεν κέρδισαν ποτέ την πλήρη εμπιστοσύνη των αφεντικών τους, και ο Burgess δυστύχησε στην Μόσχα. Η λιποταξία δεν ήταν έγκλημα υπό τον βρετανικό νόμο, όμως ο Anthony Blunt – που δεν είχε ακόμη αποκαλυφθεί – προειδοποίησε τον Burgess ότι μια δίκη θα είχε καταστροφικές συνέπειες για όλη την ομάδα.

Τα φαινόμενα έδειχναν πως ο Burgess ήταν εγκλωβισμένος. Συνέχισε να μένει στην Ρωσία και δεχόταν συχνά επισκέψεις από βρετανούς ρεπόρτερ, που παρά την «προδοσία» του παραδέχθηκαν πως – όπως χαρακτηριστικά είχε πει ο Edward Crankshaw – «τον συμπαθούσα πολύ και τελικά τον λυπήθηκα πολύ. Όλη η υπόθεση είναι ένα είδος προσωπικής τραγωδίας που μπορεί να τελειώσει μόνο με τον θάνατο».

Ο θάνατος – και το ποτό – έβαλαν τελικά ένα τέλος στην εξορία του Burgess. Πέθανε από οξεία ηπατική ανεπάρκεια στις 30 Αυγούστου του 1963 σε ηλικία 52 ετών. Ήταν ένα ατιμωτικό τέλος για έναν από τους πιο διαβόητους χαρακτήρες της Βρετανίας, αλλά η κληρονομιά του (για την ομάδα Cambridge Five) επέζησε στην λαϊκή κουλτούρα.

Όσο για τον Weiss, ποτέ δεν ξέχασε τον κατάσκοπο που τον βοήθησε να σμιλεύσει τον χαρακτήρα του. «Ο Guy Burgess έκανε πολλά για μένα σε μια πολύ αποφασιστική περίοδο της νεαρής ζωής μου». Τον βοήθησε να ξεπεράσει έναν χωρισμό, τον παρακίνησε να σπουδάσει και για γίνει διπλωμάτης και τον συνέστησε σε άλλους διπλωμάτες – όπως και στο τζιν με τόνικ.

«Ο Guy Burgess άνοιξε έναν νέο κόσμο και ένα καινούργιο μονοπάτι στην ζωή μου σε μια από τις χειρότερες στιγμές μου». «Οι μνήμες που έχω απ΄ αυτόν είναι θετικές. Τον ήξερα όταν ήμουν 24 – δεν υπάρχουν πολλά στην ζωή μου που δεν άλλαξαν δραστικά χάρις την επιρροή του».