Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο: Αδύναμη η Ελλάδα να αποτρέψει απάτες με κονδύλια της ΕΕ

Οι ελεγκτές της ΕΕ εξέτασαν τις δομές που υφίστανται πανευρωπαϊκά για την καταπολέμηση της απάτης στο πλαίσιο των δαπανών της ΕΕ για τη συνοχή και τα ευρήματα τους ήταν εντυπωσιακά. Υπενθυμίζεται πως η πολιτική συνοχής της ΕΕ διαρθρώνεται γύρω από τρία ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, το Ταμείο Συνοχής και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο. Η Ελλάδα έλαβε από τα ταμεία αυτά την περίοδο 2013-2017 περίπου 20,1 δισ. ευρώ και στο διάστημα 2014-2020 έχει διαθέσιμα προς απορρόφηση άλλα 20,5 δισ. ευρώ.

Εξετάζοντας πιθανές παρατυπίες στη χρήση των κονδυλίων των ταμείων συνοχής σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη εντόπισαν περισσότερες από 4.000 ενδεχομένως δόλιες παρατυπίες για την περίοδο 2013-2017. Η στήριξη της ΕΕ που επηρεάστηκε από αυτές τις παρατυπίες ανήλθε σε σχεδόν 1,5 δισ. ευρώ, εκ των οποίων ποσοστό 72 % αφορούσε στην πολιτική συνοχής της ΕΕ.

Σύμφωνα με την έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου το ποσοστό της εντοπισθείσας απάτης σε σχέση με τη χρηματοδότηση της ΕΕ στον τομέα της συνοχής κυμαινόταν από 0 % έως 2,1 %, αναλόγως του κράτους μέλους. Στην Ελλάδα η εντοπισθείσα απάτη ανήλθε στο 0,07% και ήταν αισθητά μικρότερη του μέσου όρου της ΕΕ.

«Σιωπή» για τις υπόνοιες απάτης

Ωστόσο, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο εντοπίζει σοβαρές αδυναμίες τόσο στις διαδικασίες όσο και στους ελληνικούς μηχανισμούς εντοπισμού της απάτης στο πλαίσιο των δαπανών της ΕΕ για τη συνοχή, ενώ κάνει λόγο και για ολιγωρία των διαχειριστικών αρχών στο να κινητοποιήσουν τις εισαγγελικές αρχές στις περιπτώσεις που διαπιστώθηκαν κακώς κείμενα.

«Σε αρκετές περιπτώσεις, διαπιστώσαμε ότι οι διαχειριστικές αρχές δεν ανέφεραν συστηματικά τις υπόνοιες απάτης στις αρμόδιες για τη διερεύνηση τέτοιων υποθέσεων αρχές. Στην Ελλάδα, παραδείγματος χάριν, οι διαχειριστικές αρχές δεν είχαν παραπέμψει στις εισαγγελικές αρχές καμία από τις υποθέσεις του δείγματός μας σχετικά με τις οποίες υπήρχαν υπόνοιες απάτης», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου.

Στο ίδιο πλαίσιο αναφέρεται πως για την εφαρμογή στην πράξη της αρχής της αποτροπής της απάτης, οι διαχειριστικές αρχές (ή κάθε άλλη αρχή που εντοπίζει ενδεχόμενες παρατυπίες) πρέπει να κοινοποιούν αμέσως και συστηματικά τις υπόνοιες απάτης στις αρμόδιες ανακριτικές ή εισαγγελικές αρχές, οι οποίες είναι οι μόνες που μπορούν να διαπιστώσουν την πρόθεση εξαπάτησης. Να σημειωθεί πως εθνικό σημείο υποδοχής των καταγγελιών αυτών είναι η Γενική Γραμματεία για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς του υπουργείου Δικαιοσύνης, η οποία έχει αναλάβει τον εθνικό συντονισμό για θέματα απάτης στην Ελλάδα (AFCOS).

Συγκεκριμένα, κάθε διαχειριστική αρχή υποχρεούται να ενημερώνει την Γενική Γραμματεία για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς για κάθε περίπτωση που εγείρει υπόνοιες απάτης και, σε αυτό το πλαίσιο, έχει οριστεί ένας διαμεσολαβητής της AFCOS για κάθε διαχειριστική αρχή. Συγχρόνως, ένας εισαγγελέας έχει αποσπαστεί στη Γενική Γραμματεία για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς για να επιλαμβάνεται των υποθέσεων. Ωστόσο, παρά τον προαναφερόμενο μηχανισμό οι διαχειριστικές αρχές δεν ανέφεραν συστηματικά τις υπόνοιες απάτης στην Γενική Γραμματεία για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς.

Ανενεργά εργαλεία

Μία από τις σημαντικότερες διαπιστώσεις του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου για την Ελλάδα είναι ότι οι ελληνικές διαχειριστικές αρχές δεν χρησιμοποιούν αρκετά την ανάλυση δεδομένων για τον εντοπισμό περιπτώσεων απάτης. Και η επισήμανση αυτή είναι τεκμηριωμένη.

Στο πλαίσιο των προσπαθειών καταπολέμησης της απάτης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσφέρει στις διαχειριστικές αρχές ένα ειδικό εργαλείο εξόρυξης δεδομένων (Arachne), προκειμένου να τις βοηθήσει να εντοπίζουν τα έργα που έχουν τις περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης κινδύνων απάτης. Ωστόσο, το εν λόγω εργαλείο δεν χρησιμοποιείται από την Ελλάδα.

Όπως αναφέρει η έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου: «Ένα κράτος μέλος, η Ελλάδα, δεν παρείχε πληροφορίες σχετικά με το κατά πόσον το εργαλείο Arachne θα τεθεί σε εφαρμογή στο εγγύς μέλλον. Εντούτοις, οι ελληνικές διαχειριστικές αρχές δεν υιοθέτησαν κάποιο αντίστοιχο εργαλείο ανάλυσης δεδομένων που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για όλα τα επιχειρησιακά προγράμματα στη χώρα τους».

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που παραθέτει η έκθεση, το Δεκέμβριο του 2018 το εργαλείο Arachne χρησιμοποιούνταν σε 21 κράτη μέλη για 165 επιχειρησιακά προγράμματα, τα οποία αντιστοιχούν στο 54 % της συνολικής ενωσιακής χρηματοδότησης στον τομέα της συνοχής την περίοδο 2014-2020.

Πρέπει να σημειωθεί πως το νομικό πλαίσιο για την πολιτική συνοχής της ΕΕ για την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013 καθιστούσε τα κράτη μέλη υπεύθυνα για την πρόληψη, τον εντοπισμό και τη διόρθωση των παρατυπιών (περιλαμβανομένης της απάτης), καθώς και για την ανάκτηση ποσών καταβληθέντων αχρεωστήτως.

Αν και η απαίτηση αυτή διατυπώνεται με ακόμη μεγαλύτερη σαφήνεια στον κανονισμό περί κοινών διατάξεων για την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020, σύμφωνα με τον οποίο οι διαχειριστικές αρχές οφείλουν να «θέσουν σε εφαρμογή αποτελεσματικά και αναλογικά μέτρα καταπολέμησης της απάτης, λαμβάνοντας υπόψη τους εντοπισθέντες κινδύνους», ωστόσο η ελληνική πρόοδος δεν κρίνεται ικανοποιητική.