Λιβάδια Ποσειδωνίας: Τα δάση της θάλασσας και η σημασία τους για το περιβάλλον - Βιολόγος εξηγεί

Τι είναι, όμως, οι Ποσειδωνίες και γιατί μας αφορούν;

«Είναι ανθοφόρα φυτά τα οποία έχουν επιστρέψει στη θάλασσα και δημιουργούν εκτεταμένες υποθαλάσσιες εκτάσεις, κυρίως στις παράκτιες περιοχές και μέχρι ένα βάθος 45 μέτρων, γιατί ως εκεί φτάνει το φως για να φωτοσυνθέσουν» εξηγεί ο κ. Παράβας.

Μεταξύ των παραγόντων που καθιστούν τα δάση Ποσειδωνίας πολύ σημαντικά, είναι τόσο η ποσότητα οξυγόνου που παράγουν, όσο και η αξία τους στη βιοποικιλότητα που φιλοξενούν.

Μεγαλύτερη αποθήκη άνθρακα ακόμα και από τροπικά δάση

Την ίδια ώρα, όμως, αποτελούν μια «τεράστια» αποθήκη άνθρακα. Όπως σημειώνει ο κ. Παράβας «η Ποσειδωνία αποθηκεύει τον άνθρακα σε όλο το φυτό, τους βλαστούς, τα φύλλα και ιδιαίτερα στις ρίζες της».

Μάλιστα, οι ποσότητες άνθρακα που μπορεί να αποθηκεύει η Ποσειδωνία εκτιμάται πως είναι πολύ μεγαλύτερες από εκείνες που μπορεί να αποθηκεύουν σημαντικά δάση, ακόμη και τροπικά δάση.

Οι θημώνες της Ποσειδωνίας, που αποτελούν τα φύλλα του φυτού και τα βρίσκουμε συχνά στις παραλίες, προστατεύουν τις ακτές από τη διάβρωση ή ακόμη και από τις φουρτούνες, ενώ ταυτόχρονα δημιουργούν αναχώματα και συγκρατούν την άμμο.

Λιβάδια Ποσειδωνίας στο 70% της ελληνικής ακτογραμμής

Αξίζει να σημειωθεί ότι, είναι ένα είδος φυτού που υπάρχει μόνο στη Μεσόγειο. Η έκταση της Ποσειδωνίας στην Ελλάδα εκτιμάται πως καλύπτει περίπου το 70% της ελληνικής ακτογραμμής, που μεταφράζεται σε περίπου 2.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Γίνεται, λοιπόν, αντιληπτό ότι συναντάται αρκετά συχνά, εκτός από τις περιοχές που είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένες από τη ρύπανση, δηλαδή κλειστοί και ημί-κλειστοι κόλποι, οι οποίοι έχουν περιορισμένη ανανέωση νερών. Παράδειγμα αποτελούν ο Μαλιακός και ο Στρυμονικός κόλπος, που έχουν μικρότερες εκτάσεις, καθώς και περιοχές με θολά νερά, ειδικά στα παράλια μέτωπα μεγάλων πόλεων: στον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη.

Την ίδια στιγμή, επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό από τη θερμοκρασία και από τη θολερότητα του νερού.

Οι απειλές που δέχεται η Ποσειδωνία

Μία από τις μεγαλύτερες απειλές που αντιμετωπίζουν τα λιβάδια της Ποσειδωνίας είναι η ανεξέλεγκτη αγκυροβολία σε όλες τις ακτές στην οποίες αναπτύσσονται αυτά.

«Το να βρει κανείς αγκυροβολημένα σκάφη, γιοτ, ιστιοπλοϊκά κλπ, στα λιβάδια Ποσειδωνίας είναι κάτι το σύνηθες» επισημαίνει.

Η πρακτική αυτή συναντάται κυρίως λόγω «άγνοιας με αποτέλεσμα πάρα πολλοί να ρίχνουν τις άγκυρές τους στα πολύτιμα αυτά για το θαλάσσιο οικοσύστημα λιβάδια».

Τι επιπτώσεις έχει η αγκυροβολία στα λιβάδια;

Μιλώντας για τις επιπτώσεις που έχει η αγκυροβολία στα λιβάδια ο κ. Παράβας υπογραμμίζει πως «η ίδια η άγκυρα κάνει ζημιά, καθώς είναι ένα βαρύ μεταλλικό αντικείμενο το οποίο πέφτει και μόλις ανασυρθεί θα ξεριζώσει και πολλά φυτά Ποσειδωνίας».

Ωστόσο, πρόβλημα αποτελούν και οι αλυσίδες στις οποίες δένεται η άγκυρα, οι οποίες με τα ρεύματα που προκαλούνται από τον άνεμο και την μετακίνηση του σκάφους, περιστρέφονται και καταστρέφουν επίσης ένα μεγάλο μέρος του λιβαδιού. Επειδή είναι ένα σύνηθες φαινόμενο, το λιβάδι δεν προλαβαίνει να ανακάμψει και νεκρώνεται.

Δεδομένης της απειλής που παρουσιάζουν τα φυτά αυτά, το πρόγραμμα το οποίο διενεργείται σε συνεργασία της WWF Ελλάς με το ΕΛΚΕΘΕ «Τα μπλε λιβάδια της Ποσειδωνίας» και το Cyclades Preservation Fund (CPF), είναι πενταετές και έχει στόχο να καταγράψει την πίεση που ασκείται στις περιοχές της Μεσογείου και στην Ελλάδα συγκεκριμένα στις Μικρές Κυκλάδες και στη Γυάρο, που εντάσσονται στο δίκτυο NATURA 2000. Μάλιστα, η Γυάρος έχει νομοθετηθεί ως προστατευόμενη περιοχή, καθώς είναι ιδιαίτερα σημαντική τόσο στο χερσαίο, όσο και στο θαλάσσιο μέρος της.

«Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι φιλοξενεί ένα πάρα πολύ σημαντικό πληθυσμό μεσογειακής φώκιας» προσθέτει ο κος Παράβας.

Οι έρευνες στις μικρές Κυκλάδες θα επικεντρωθούν στις περιοχές του πάνω και κάτω Κουφονησίου, τις Σχοινούσες και την Ηρακλειά.

Πώς μπορούν να προστατευθούν τα δάση της Ποσειδωνίας;

Σκοπός της έρευνας δεν είναι μόνο η καταγραφή της πίεσης αυτής στα λιβάδια Ποσειδωνίας, αλλά να δοθούν και λύσεις στο πρόβλημα.

«Αυτό θα το κάνουμε με την εγκατάσταση ειδικών αγκυροβολίων, σταθερών δηλαδή ναυδέτων, που είναι φιλικά προς τα πολύτιμα αυτά θαλάσσια δάση και δεν τα καταστρέφουν».

Τα αγκυροβόλια αυτά αποτελούν ειδικές βάσεις, αγκύρια, τα οποία οποία βιδώνουν στον πυθμένα της θάλασσας, από εκεί, με μια σημαδούρα, η αλυσίδα αιωρείται στο νερό, έτσι ώστε να μην υπάρχουν άγκυρες και αλυσίδες πάνω στο λιβάδι.

Παράλληλα, ερωτώμενος στον τρόπο με τον οποίο η κλιματική κρίση επηρεάζει τα λιβάδια Ποσειδωνίας ο κ. Παράβας απαντά πως «οι σημαντικότερες απειλές που αντιμετωπίζουν τα λιβάδια δεν είναι φυσικές, είναι ανθρώπινες. Είναι η αγκυροβολία, η παράνομη αλιεία με χρήση συρόμενων εργαλείων, όπως η τράτα, που απαγορεύεται, καθώς και η ρύπανση, η οποία ευτυχώς στην Ελλάδα δεν αποτελεί μεγάλο πρόβλημα».

Την ίδια στιγμή, εκτός από την τοποθέτηση ειδικών αγκυροβολίων, στο πλαίσιο του προγράμματος της WWF Ελλάς με το ΕΛΚΕΘΕ και το CPF, πρόκειται να κατατεθεί μια νομοθετική πρόταση, καθώς, όπως επισημαίνει ο ίδιος τόσο η αδειοδότηση, όσο και η νομοθεσία που διέπει την εγκατάσταση των ειδικών αγκυροβολίων είναι ιδιαίτερα πολύπλοκη.

«Γιατί η χρήση των φιλικών προς τα φυτά αυτά αγκυροβολίων είναι μια προσέγγιση η οποία επιτρέπει την φυσική αποκατάσταση των λιβαδιών» εξηγεί.

Η προστασία των υποθαλάσσιων δασών στις μεσογειακές χώρες

Να σημειωθεί πως η λύση αυτή, έχει δοκιμαστεί σε πολλές χώρες της Μεσογείου, όπως στη Γαλλία, την Ιταλία και την Ισπανία και έχει αποβεί πολύ αποτελεσματική.

Στην Ισπανία, δε, όπως αναφέρει ο επιστήμονας, δίνεται και η δυνατότητα κράτησης θέσης στα ειδικά αυτά αγκυροβολία, διευκολύνοντας μάλιστα και την διαδικασία πρόσβασης για τους ναυσιπλόους.

Στη Γαλλία, από την άλλη, ο κ. Παράβας σημειώνει πως έχουν νομοθετηθεί απαγορεύσεις στην αγκυροβολίων όλων των σκαφών άνω των 24 μέτρων εντός των λιβαδιών Ποσειδωνίας σε όλες τις ακτές, αλλιώς υφίσταται διοικητικές κυρώσεις.

«Το σκεπτικό στην απαγόρευση αυτή είναι το γεγονός ότι κάνουν μεγαλύτερη ζημιά στα φυτά, καθώς οι άγκυρές τους είναι πολύ μεγάλες και οι αλυσίδες τους πολύ βαριές» συμπληρώνει.