Τι είναι η προδιαγεγραμμένη καύση που υιοθετεί η Ελλάδα - Οι «μέγα-πυρκαγιές» στο «μικροσκόπιο»

Όπως τονίζει στο CNN Greece ο πυρομετεωρολόγος και εντεταλμένος ερευνητής του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Θεόδωρος Γιάνναρος, σχολιάζοντας την πρωτοβουλία του υπουργείου για σύσταση ειδικής επιστημονικής επιτροπής για την μελέτη των μέγα-πυρκαγιών, «η επιστημονικά τεκμηριωμένη μελέτη περιστατικών του παρελθόντος αποτελεί προϋπόθεση για την εξαγωγή διδαγμάτων και τη χάραξη αποδοτικότερων και ασφαλέστερων στρατηγικών διαχείρισης για το μέλλον».

Επομένως, όπως συμπληρώνει «πρόκειται για ένα καταρχήν θετικό μέτρο».

Δημιουργείται ειδική επιστημονική επιτροπή για την μελέτη των mega-fires

Παρόλα αυτά, ο κ. Γιάνναρος επισημαίνει πως είναι σημαντικό «το έργο αυτής της επιτροπής να μην περιοριστεί σε περιστατικά που ορίζονται ως μέγα-πυρκαγιές με αυστηρά κριτήρια καμένων εκτάσεων (π.χ., άνω των 100.000 στρεμμάτων), αλλά να συμπεριλάβει περιστατικά που κρίνονται ως σημαντικά με βάση τις κοινωνικοοικονομικές και οικολογικές επιπτώσεις τους».

• Διαβάστε περισσότερα: Προδιαγεγραμμένη καύση, μικρά νησιά, megafires: Τι αλλάζει με το νομοσχέδιο της Πολιτικής Προστασίας

Για να μπορέσει το έργο της επιτροπής αυτής να αποδώσει καρπούς είναι, σύμφωνα με τον ίδιο, επιτακτικό να υπάρχει κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ της επιστημονικής κοινότητας και των εμπλεκόμενων φορέων Πολιτικής Προστασίας. «Αυτό το έλλειμμα εμπιστοσύνης είναι που περιορίζει την άμεση και ουσιαστική αξιοποίηση της επιστημονικής γνώσης» σημειώνει χαρακτηριστικά.

Η δημιουργία αυτής της επιτροπής, δεν έρχεται ως κεραυνός εν αιθρία. Οι πληγές που αφήνουν κάθε χρόνο πλέον οι πυρκαγιές στη χώρα μεγαλώνουν, όπως και η ανάγκη για την κατανόηση του αντιμετώπιση του φαινομένου. Στη βάση αυτή, άλλωστε τα τελευταία δύο χρόνια η Πυρομετεωρολογική Ομάδα FLAME του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και του WWF Ελλάς «έχουν ενώσει τις δυνάμεις τους για την παροχή ενός επιστημονικά τεκμηριωμένου, ολοκληρωμένου απολογισμού των αντιπυρικών περιόδων στη χώρα μας». επομένως, σύμφωνα με τον κ. Γιάνναρος «η διαφαινόμενη θεσμοθέτηση διαδικασίας αποκόμισης διδαγμάτων απαντά καταρχήν στο αίτημα των δύο αυτών φορέων.

«Η χρήση της φωτιάς για καλό σκοπό»

Εκτός από τη συγκρότηση της συγκεκριμένης επιστημονικής επιτροπής το υπουργείο εισάγει με το εν λόγω νομοσχέδιο τη μέθοδο της προδιαγεγραμμένης καύσης, μίας πρακτικής, που όπως εξηγεί στο CNN Greece ο συντονιστής δράσεων για τις δασικές πυρκαγιές της WWF Ελλάς, Ηλίας Τζηρίτης, έχει τις ρίζες της στο βάθος των χρόνων και χρησιμοποιούνταν από τους Ιθαγενείς.

«Η προδιαγεγραμμένη καύση δεν αφορά μόνο στην πρόληψη αλλά και τη διαχείριση μεγάλων εκτάσεων, τη δημιουργία βοσκοτόπων ή ακόμη και για καταπολέμηση ασθενειών» σημειώνει.

Για το λόγο αυτό «η δική μας πρόταση είναι να υιοθετηθεί ως μέθοδος νομικά, αλλά η διαχείρισή του να γίνεται υπό την δασική υπηρεσία».

Πώς εφαρμόζεται, όμως, η προδιαγεγραμμένη καύση; Απαντώντας στο ερώτημα αυτό, ο κ. Τζηρίτης σημειώνει πως «επιλέγονται κάποιες περιοχές στις οποίες χρειάζεται να μειωθεί η καύσιμη ύλη ή οι δασικοί να διαχειριστούν συγκεκριμένες εκτάσεις».

Αυτό γίνεται με τη «χρήση της φωτιάς για καλό σκοπό».

«Άρα, με συγκεκριμένη μέθοδο, με συγκεκριμένα κριτήρια, με συγκεκριμένη διαδικασία, μπορεί να καούν κάποιες περιοχές ελεγχόμενα, το οποίο σημαίνει ότι θα μειωθεί η καύσιμη ύλη και θα γίνει η διαχείρισή τους» εξηγεί.

Από τους Ιθαγενείς, μέχρι την Καταλονία

Το εργαλείο αυτό αξιοποιείται, σύμφωνα με τον ίδιο, στο εξωτερικό κατά κόρων, τόσο στην Ευρώπη, όσο και στην Αμερική και την Αυστραλία. «Τα τελευταία 22 χρόνια στην Καταλονία υπάρχει συγκεκριμένο σχέδιο για την προδιαγεγραμμένη καύση. Στην Πορτογαλία καίγονται περίπου 100 χιλιάδες στρεμμάτων με την προδιαγεγραμμένη καύση».

«Αντίστοιχα, στην Αυστραλία και τον Καναδά η μέθοδος αυτή ονομάζεται «cultural fire», δηλαδή πολιτισμική φωτιά, επειδή κάποτε οι Ιθαγενείς αξιοποιούσαν τη φωτιά για να διαχειριστούν τα βοσκοτόπια και τα δάση τους».

«Είναι μια πολύ παλιά μέθοδος διαχείρισης, ακόμα και στην Μεσόγειο, όπου το τοπίο από αρχαιοτάτων χρόνων διαμορφώθηκε και με τη χρήση της φωτιάς» σημειώνει.

Η προδιαγεγραμμένη καύση χρησιμοποιήθηκε από τη WWF Ελλάς και το Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ) πιλοτικά για δύο χρόνια από το 2021 και το 2023 στη Χίο και φάνηκε πως έφερε αποτελέσματα, σύμφωνα με τον ίδιο. Αυτά τα αποτελέσματα ήταν ορατά και το φετινό καλοκαίρι, καθώς στις περιοχές που επλήγησαν από τις πυρκαγιές που ξέσπασαν στο νησί, όπου εφαρμόστηκε η πιλοτική εφαρμογή της προδιαγεγραμμένης καύσης, όπως στα Ρεστά της Χίου, τα αποτελέσματα ήταν εμφανή.

Οι προϋποθέσεις και τα οφέλη

Απαντώντας στο ερώτημα αν υπάρχουν κίνδυνοι με τη χρήση της φωτιάς για την διαχείριση της φωτιάς, ο κ. Τζηρίτης ξεκαθαρίζει πως «κίνδυνοι υπάρχουν πάντα, αλλά το ζήτημα είναι ότι αν τη χρησιμοποιήσουν σωστά, πώς θα εφαρμόσουν την μέθοδο αυτή, εάν υπάρχει η κατάλληλη εκπαίδευση κλπ».

Διευκρινίζει, ωστόσο, ότι με το εργαλείο αυτό «δεν σημαίνει θα πρέπει να το αντιλαμβανόμαστε ως πανάκεια ή ότι δεν θα έχουμε φωτιές ξανά, σημαίνει ότι θα έχουμε άλλη μια μέθοδο που θα μας βοηθήσει να έχουμε μικρότερης έντασης φωτιές».

Ταυτόχρονα, πρόκειται για μία μεθοδολογία που έχει και επιπλέον οφέλη: «Ανανεώνεται η βλάστηση και μπορούν να δημιουργηθούν αντιπυρικές ζώνες, χωρίς να χρειαστεί να εισέλθει ένα βαρύ μηχάνημα που θα διαβρώσει και θα ισοπεδώσει την περιοχή». «Είναι μία πολύ πιο ήπια διαδικασία και όλα τα θρεπτικά συστατικά από την περιοχή που έχει καεί παραμένουν στο έδαφος και το ενισχύουν» υπογραμμίζει χαρακτηριστικά.

Υπενθυμίζει, δε, πως «η φωτιά στα μεσογειακά οικοσυστήματα είναι μέρος της οικολογίας τους και είναι προσαρμοσμένα σε αυτή, όταν είναι χαμηλής έντασης».

Ξεκαθαρίζει, ωστόσο, ότι η προδιαγεγραμμένη καύση με την ελεγχόμενη καύση που εφαρμόζεται στην περίπτωση των γεωργικών δραστηριοτήτων, είναι δύο έννοιες και μέθοδοι που δεν πρέπει να συγχέονται.

«Η προδιαγεγραμμένη καύση θέλει σχέδιο, την εμπλοκή συγκεκριμένων υπηρεσιών, ειδικών, συγκεκριμένες προϋποθέσεις και επιστημονική παρακολούθηση» επισημαίνει, εξηγώντας παράλληλα γιατί είναι σημαντική η μέθοδος αυτή να παρακολουθείται από την δασική υπηρεσία.

«Γιατί πρέπει να λάβουμε υπόψη και παράγοντες , όπως μπορεί να είναι η προστασία σπάνιων ειδών ή η προστασία ορισμένων περιοχών που δεν πρέπει να διαβρωθούν».

«Επί της αρχής συμφωνούμε, λοιπόν, με την υιοθέτηση της μεθόδου αυτής, αλλά το ζήτημα είναι να δούμε πώς να εφαρμοστεί στην πράξη και να μπουν οι σωστές βάσεις από την αρχή για να έχει τα αντίστοιχα αποτελέσματα» καταλήγει.