Η κεντροαριστερά το 2025: Έντονη κινητικότητα, ασθενής δυναμική και στο βάθος… Τσίπρας

Παρά τις συνεχείς διεργασίες και τα επαναλαμβανόμενα σενάρια περί συνεργασιών ή δημιουργίας νέων σχημάτων, ο ευρύτερος χώρος της κεντροαριστεράς παρέμεινε το 2025 σε θέση αδυναμίας. Οι δημοσκοπήσεις κατά τη διάρκεια της χρονιάς κατέδειξαν ότι κανένα από τα κόμματα του χώρου (ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ, Νέα Αριστερά και το λεγόμενο «κόμμα Τσίπρα») δεν βρέθηκε σε θέση να αμφισβητήσει αυτοδύναμα την πολιτική κυριαρχία της Νέας Δημοκρατίας. Ταυτόχρονα κατέστη σαφές ότι το πρωτεύον μέλημα των περισσότερων ήταν η ενίσχυση της θέσης τους έναντι όμορων δυνάμεων.

ΠΑΣΟΚ: Προγραμματική αντιπολίτευση και αυτόνομη πορεία

Το 2025 αποτέλεσε την πρώτη χρονιά, έπειτα από περισσότερο από μία δεκαετία, κατά την οποία το ΠΑΣΟΚ άσκησε τον ρόλο της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Έχοντας αναλάβει τη θέση αυτή τον Νοέμβριο του 2024, μετά την κρίση στον ΣΥΡΙΖΑ, επιδίωξε καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς να τη διαχειριστεί με έμφαση στον θεσμικό και προγραμματικό λόγο, εντείνοντας την κριτική του κυρίως σε ζητήματα αδιαφάνειας και διαφθοράς (ΟΠΕΚΕΠΕ, Τέμπη, υποκλοπές).

Αρχικά, η Χαριλάου Τρικούπη φάνηκε να κεφαλαιοποιεί τη διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ γεγονός που επανέφερε στον δημόσιο διάλογο το σενάριο επιστροφής του διπολικού κομματικού συστήματος που χαρακτήρισε το μεγαλύτερο μέρος της μεταπολιτευτικής περιόδου. Υπενθυμίζεται ότι αμέσως μετά τη διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ είχε καταγράψει δημοσκοπική άνοδο (στην εκτίμηση ψήφου), φτάνοντας λίγο πριν την εκπνοή του 2024 στο 18%. Είχε αυξήσει δηλαδή τη δύναμή του κατά περίπου 50% σε σχέση με τις ευρωεκλογές του Ιουνίου. Την ίδια στιγμή, η Νέα Δημοκρατία παρέμενε στα ποσοστά των ευρωεκλογών και όλα έδειχναν ότι το 2025 θα μπορούσε να φέρει παλινόρθωση του δικομματισμού.

Η εξέλιξη αυτή δεν είχε συνέχεια. Η δημοσκοπική άνοδος του ΠΑΣΟΚ ανακόπηκε αιφνιδίως και η ψαλίδα με τη ΝΔ άρχισε να ανοίγει εκ νέου. Αποκορύφωμα αυτής της τάσης ήταν -την άνοιξη του 2025- η απώλεια ακόμη και της δεύτερης θέσης από την ανερχόμενη τότε Πλεύση Ελευθερίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου. Από το φθινόπωρο και έπειτα, το ΠΑΣΟΚ επανήλθε με καθαρή διαφορά στη δεύτερη θέση, χωρίς ωστόσο να απειλεί την ΝΔ και να διεκδικεί τον στόχο που έθεσε ο Νίκος Ανδρουλάκης για νίκη έστω και με μια ψήφο διαφορά.

Αντιδρώντας σε αυτή τη φθίνουσα δημοσκοπική πορεία, η Χαριλάου Τρικούπη δεν κατέφυγε στην κλασική συνταγή της ακραίας αντιπολίτευσης, αλλά προτίμησε να επενδύσει στον προγραμματικό λόγο. Στο πλαίσιο αυτό, παρουσίασε επεξεργασμένες προτάσεις για την αντιμετώπιση προβλημάτων που οξύνθηκαν επί της διακυβέρνησης της ΝΔ, όπως η ακρίβεια, το στεγαστικό και το κυκλοφοριακό. Οι παρεμβάσεις αυτές στόχευσαν κυρίως στη μεσαία τάξη και επιδίωξαν να αποκαταστήσουν τη σχέση του κόμματος με κοινωνικά στρώματα από τα οποία το ΠΑΣΟΚ είχε απομακρυνθεί την περίοδο του μνημονίου. Παρά τη συνέπεια της στρατηγικής αυτής, δεν προέκυψε έως το τέλος της χρονιάς σαφής δημοσκοπική ενίσχυση.

Η αρνητική δημοσκοπική εικόνα αναγνωρίστηκε ευρύτερα, οι ερμηνείες όμως για τα αίτιά της διέφεραν. Ορισμένοι την απέδωσαν στην εσωστρέφεια και την κακοφωνία, που δεν περιορίστηκαν ούτε μετά τη διαγραφή της πρώην υπουργού Κατερίνας Μπατζελή τον Απρίλιο. Κάποιοι, συμπεριλαμβανομένης της ίδιας της Χαριλάου Τρικούπη, συνέδεσαν τα χαμηλά ποσοστά με τη στάση των «συστημικών» ΜΜΕ απέναντι στο ΠΑΣΟΚ. Άλλοι επέκριναν το ηγετικό ύφος του Νίκου Ανδρουλάκη και στηλίτευσαν τη στρατηγική της αυτόνομης πορείας λέγοντας ότι περιορίζει τις δυνατότητες συνεργασιών, ενώ δεν έλειψαν και όσοι κατηγόρησαν το κόμμα ότι δεν αποκλείει μια μελλοντική σύμπραξη με τη ΝΔ. Παράλληλα, διατυπώθηκε και η εκτίμηση ότι, ανεξαρτήτως προσώπων και συγκυριών, το brand name ΠΑΣΟΚ απώλεσε μεγάλο μέρος της παλαιάς του απήχησης.

Το μεγαλύτερο μέρος της κριτικής που δέχθηκε το ΠΑΣΟΚ το 2025 προήλθε πάντως εκ των έσω. Ο δήμαρχος Αθηναίων, Χάρης Δούκας, μίλησε δημοσίως για στελέχη που «σφιχταγκαλιάζονται» με τη ΝΔ, ο Παύλος Γερουλάνος έθεσε άτυπη διορία στην ηγεσία, προειδοποιώντας για την «κολλημένη βελόνα» των δημοσκοπήσεων, ενώ η Άννα Διαμαντοπούλου προκάλεσε έντονες αντιδράσεις με παρεμβάσεις εκτός γραμμής, όπως η κριτική της στη Μαρία Καρυστιανού.

Μέσα σε αυτό το κλίμα, ο Νίκος Ανδρουλάκης επιχείρησε να διατηρήσει λεπτές ισορροπίες τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό μέτωπο. Επανέφερε, εντός γραμμής στελέχη που έκαναν άνοιγμα σε πρόσωπα ή πολιτικές της ΝΔ και «έκοψε» τη συζήτηση για κομματικές συμπράξεις στον χώρο της κεντροαριστεράς. Επίσης, προχώρησε σε διεύρυνση της ΚΟ φέρνοντας στη Χαριλάου Τρικούπη τη Ράνια Θρασκιά και τον Πέτρο Παππά από τον ΣΥΡΙΖΑ. Ακόμη, επέμεινε στη στρατηγική της αυτόνομης πορείας, ασκώντας διμέτωπη αντιπολίτευση στη ΝΔ, τον ΣΥΡΙΖΑ και τον επανεμφανιζόμενο Αλέξη Τσίπρα.

Τσίπρας: η παραίτηση και η «Ιθάκη»

Η δραστηριότητα του Αλέξη Τσίπρα μπορεί σήμερα να κυριαρχεί στα τεκταινόμενα της κεντροαριστεράς, ωστόσο στις αρχές του 2025 η εικόνα ήταν αισθητά διαφορετική.

Κατά τους πρώτους μήνες του έτους, ο πρώην πρωθυπουργός απασχολούσε τα Μέσα Ενημέρωσης μάλλον σποραδικά, μέσω επιλεκτικών παρεμβάσεων για το κράτος δικαίου και την πορεία της κεντροαριστεράς, καθώς και μέσα από τη συμμετοχή του σε διεθνή fora.

Το σκηνικό άρχισε να μεταβάλλεται από τον Ιούνιο, ακριβώς δύο χρόνια μετά την παραίτησή του κ. Τσίπρα από την προεδρία του ΣΥΡΙΖΑ. Σημείο καμπής αποτέλεσε η εκδήλωση για την ολοκλήρωση της δεύτερης διεθνούς διάσκεψης του Ινστιτούτου του, στο Μέγαρο Μουσικής, όπου έδωσε το «παρών» σχεδόν σύσσωμος ο ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και πλήθος στελεχών της Νέας Αριστεράς. Η εικόνα αυτή ερμηνεύθηκε από πολλούς ως ένδειξη πολιτικής επανασυσπείρωσης γύρω από το πρόσωπό του.

Λίγες ημέρες αργότερα, και ενώ οι δημοσκοπήσεις κατέγραφαν ήδη ότι ένα αξιοσημείωτο τμήμα της κοινής γνώμης επένδυε εκ νέου πολιτικές προσδοκίες στον πρώην πρωθυπουργό, ο κ. Τσίπρας επανήλθε στην επικαιρότητα μέσω της έντονης αντιπαράθεσης για τα πρακτικά του κρίσιμου Συμβουλίου των Πολιτικών Αρχηγών της 6ης Ιουλίου 2015. Η συζήτηση αυτή αναζωπύρωσε παλιές πολιτικές συγκρούσεις και έφερε ξανά στο προσκήνιο πτυχές εκείνης της ταραγμένης περιόδου.

Ως αποτέλεσμα, πλήθυναν τα σενάρια περί επιστροφής του στην ενεργό πολιτική δράση, σε μια συγκυρία έντονου κατακερματισμού των δυνάμεων της κεντροαριστεράς και ευρείας συζήτησης περί «απουσίας αντιπολίτευσης». Τον Οκτώβριο, προχωρώντας σε έναν ακόμη αιφνιδιασμό -στους οποίους ανέκαθεν επιδιδόταν- ο Αλέξης Τσίπρας παραιτήθηκε από το βουλευτικό αξίωμα, δηλώνοντας ότι επιθυμεί να συναντηθεί ξανά με τον λαό. Παράλληλα, προδιέγραψε τις επόμενες κινήσεις του, λέγοντας χαρακτηριστικά ότι «ίσως σύντομα να ταξιδέψουμε πάλι μαζί σε πιο όμορφες θάλασσες».

Η πρώτη στάση αυτού του πολιτικού «ταξιδιού» ήρθε με την έκδοση του βιβλίου του «Ιθάκη», στο οποίο αφηγείται την εμπειρία της διαπραγμάτευσης με τους δανειστές, το δημοψήφισμα του 2015 και την έξοδο από τα μνημόνια τον Αύγουστο του 2018. Το βιβλίο γνώρισε πρωτοφανή εκδοτική επιτυχία, συνοδευόμενη από έντονη αναβίωση πολιτικών παθών, με τους πολιτικούς του αντιπάλους του να εξαπολύουν σχεδόν καθημερινά επιθέσεις εναντίον του.

Μεγαλύτερο ενδιαφέρον προκάλεσαν, όμως, οι αποκαλύψεις του κ. Τσίπρα για τα εσωτερικά του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς και η κριτική που άσκησε σε στελέχη της κυβέρνησής του, όπως ο Παύλος Πολάκης και ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, αλλά και στον διάδοχό του στην ηγεσία του κόμματος, Στέφανο Κασσελάκη.

Λίγες ημέρες αργότερα ο πρώην πρωθυπουργός επιφύλαξε έναν ακόμη αιφνιδιασμό. Κατά την παρουσίαση του βιβλίου του στο Θέατρο Παλλάς άσκησε σκληρή κριτική σε στελέχη της κεντροαριστεράς που -όπως είπε- ενδιαφέρονται περισσότερο να παραμείνουν «πρώτοι στο χωριό» παρά να συνεργαστούν με γνώμονα την πολιτική αλλαγή.

Η εκπνοή του 2025 βρήκε τον Αλέξη Τσίπρα να μην έχει επιστρέψει μεν επισήμως στην πολιτική σκηνή, αλλά να αντιμετωπίζεται από όλους ως ενεργός πολιτικός παίκτης. Η κυβέρνηση τον στοχοποίησε με σφοδρότητα και οι δημοσκοπήσεις παρακολούθησαν σε μηνιαία βάση τη δημοτικότητά του ίδιου και του λεγόμενου «κόμματος Τσίπρα» που φαίνεται να υπερβαίνει το 20% στη δυνητική ψήφο. Επίσης, αρκετά στελέχη δήλωσαν πρόθυμα να συμπορευθούν μαζί του, ενώ άλλα του απέδωσαν δημόσια ευθύνες για όσα συνέβησαν στον ΣΥΡΙΖΑ, τόσο κατά την περίοδο της παρουσίας του όσο και κατά την απουσία του!

ΣΥΡΙΖΑ: Έτος μετασεισμών και συρρίκνωσης

Το 2025 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί έτος μετασεισμών για τον ΣΥΡΙΖΑ, καθώς το κόμμα κλήθηκε να διαχειριστεί τα απόνερα της θητείας Κασσελάκη, την απώλεια της θεσμικής ιδιότητας της αξιωματικής αντιπολίτευσης, αλλά και την επαναδραστηριοποίηση του Αλέξη Τσίπρα.

Η χρονιά άρχισε με τον νέο πρόεδρο, Σωκράτη Φάμελλο, και την ηγετική ομάδα να επιχειρούν να ανασχέσουν την πολιτική φθορά, τόσο σε επίπεδο δημοσκοπικών τάσεων όσο και στη δημόσια εικόνα του κόμματος. Στο πλαίσιο αυτό, δόθηκε έμφαση στην ανανέωση του στελεχιακού δυναμικού, με τον Στέργιο Καλπάκη να αναδεικνύεται γραμματέας του κόμματος και τον Κώστα Ζαχαριάδη να αναλαμβάνει καθήκοντα εκπροσώπου Τύπου. Ένα μήνυμα γενεαλογικής και πολιτικής ανασύνταξης.

Παράλληλα, άνοιξε ένα παράθυρο πολιτικών εξελίξεων με την πρόταση του Σωκράτη Φάμελλου για συγκρότηση κοινού ψηφοδελτίου των κομμάτων του προοδευτικού χώρου, θέση με την οποία διαφώνησε, πάντως, ο Παύλος Πολάκης. Το ΠΑΣΟΚ απέρριψε από την πρώτη στιγμή την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ. Στην περίπτωση της Νέας Αριστεράς υπήρξαν εξαρχής περισσότερες προσδοκίες, καθώς μια σύμπλευση, τουλάχιστον σε επίπεδο Βουλής, θα επανέφερε τις δύο ΚΟ στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Μια ουσιαστική απόπειρα συνεννόησης ΣΥΡΙΖΑ - Νέας Αριστεράς σημειώθηκε κατά τη συζήτηση για τη συγκρότηση προανακριτικής επιτροπής για τα Τέμπη, ωστόσο ναυάγησε όταν η Κουμουνδούρου επιχείρησε τελικά να απευθυνθεί –ανεπιτυχώς– σε αποχωρήσαντες βουλευτές που στήριζαν τον Στέφανο Κασσελάκη.

Τον Οκτώβριο καταγράφηκε, νέα «σεισμική ακολουθία» για τον ΣΥΡΙΖΑ με την παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα από το βουλευτικό αξίωμα, κίνηση που ερμηνεύθηκε σχεδόν καθολικά ως προάγγελος της δημιουργίας νέου πολιτικού φορέα. Λίγες ημέρες μετά την αποχώρησή του κ. Τσίπρα, ο Σωκράτης Φάμελλος τάχθηκε υπέρ της συμπόρευσης με τον πρώην πρωθυπουργό, θέση που έγινε δεκτή από τη συντριπτική πλειοψηφία των στελεχών, με μοναδική εξαίρεση το μπλοκ του Παύλου Πολάκη. Το κλίμα, πάντως, μεταβλήθηκε εκ νέου όταν ο Αλέξης Τσίπρας άσκησε δημόσια κριτική στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, προκαλώντας την αντίδραση του κ. Φάμελλου.

Οι κρίσεις, βέβαια, δεν περιορίστηκαν στο επίπεδο της ηγεσίας. Η πιο πρόσφατη αναταραχή προήλθε από την αρθρογραφία της κομματικής εφημερίδας Αυγή, η οποία άσκησε κριτική στον Αλέξη Τσίπρα. Η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ αποδοκίμασε τα δημοσιεύματα, γεγονός που οδήγησε τελικά στην αποχώρηση του διευθυντή της εφημερίδας.

Νέα Αριστερά: Ισχυρή κοινοβουλευτική παρουσία – εσωτερικές διαφωνίες

Το 2025 αποτέλεσε για τη νεοσύστατη Νέα Αριστερά ένα έτος εδραίωσης της κοινοβουλευτικής παρουσίας της, με παρεμβάσεις εφ’ όλης της ύλης του προέδρου της Αλέξη Χαρίτση και στελεχών όπως η Έφη Αχτσιόγλου, ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, ο Νάσος Ηλιόπουλος και ο Δημήτρης Τζανακόπουλος.

Ταυτόχρονα, όμως, η χρονιά χαρακτηρίστηκε από χαμηλές δημοσκοπικές πτήσεις κάτω από το κατώφλι του 3% καθώς και από πολιτικές διαφοροποιήσεις σε ζητήματα στρατηγικής και συνεργασιών μεταξύ δύο πόλων που έχουν σχηματιστεί γύρω από τον πρόεδρο κ. Χαρίτση και τον γραμματέα της Κεντρικής Επιτροπής, Γαβριήλ Σακελλαρίδη.

Ενδεικτικό της διάστασης απόψεων που καταγράφηκε στη Νέα Αριστερά ήταν το γεγονός ότι η Κεντρική Επιτροπή του κόμματος απέρριψε δύο φορές τις εισηγήσεις του κ. Χαρίτση για συνεργασίες. Το πρώτο χάσμα καταγράφηκε τον Απρίλιο, όταν η Κεντρική Επιτροπή είπε «όχι» στην πρόταση συγκόλλησης με τον ΣΥΡΙΖΑ, και το δεύτερο, πιο πρόσφατο, τον Νοέμβριο, όταν το ίδιο όργανο απέρριψε την πρωτοβουλία του προέδρου του κόμματος για διενέργεια δημοψηφίσματος από το σύνολο των μελών του κόμματος με αντικείμενο τις συμμαχίες. Καθ’ όλη τη χρονιά, πάντως, οι πολιτικές διαφωνίες στο εσωτερικό της Νέας Αριστεράς εκφράστηκαν σε ήπιους τόνους και δεν εξέλαβαν χαρακτήρα προσωπικών επιθέσεων.

Η χρονιά στη Νέα Αριστερά χαρακτηρίστηκε, όμως, και από μεταπτώσεις σε ό,τι αφορά τη συνεννόηση με τον ΣΥΡΙΖΑ. Ξεχωρίζει το περιστατικό του Φεβρουαρίου όταν η ΚΟ της Νέας Αριστεράς στήριξε, αρχικά, μαζί με τον ΣΥΡΙΖΑ, τη Λούκα Κατσέλη για την Προεδρία της Δημοκρατίας. Στην τελική όμως, ψηφοφορία η Νέα Αριστερά απείχε, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στο ΠΑΣΟΚ να κερδίσει στον άτυπο διαγκωνισμό για τη δεύτερη θέση με την υποψηφιότητα του Τάσου Γιαννίτση.

Αργότερα, το κυοφορούμενο κόμμα Τσίπρα, αλλά και η κυκλοφορία της Ιθάκης, προκάλεσαν αντιδράσεις και στη Νέα Αριστερά. Ο κ. Σακελλαρίδης και ο Ευκλείδης Τσακαλώτος άφησαν αρνητικούς υπαινιγμούς για τον κ. Τσίπρα, ενώ ο κ. Χαρίτσης επιβεβαίωσε ότι ο πρώην πρωθυπουργός τού είχε κάνει πρόταση να αναλάβει τα ηνία του ΣΥΡΙΖΑ μετά τις επαναληπτικές βουλευτικές εκλογές του 2023. Τις αναφορές του κ. Τσίπρα επιβεβαίωσε και η Έφη Αχτσιόγλου σε ό,τι αφορά την αντίστοιχη πρόταση που της είχε γίνει έναν μήνα νωρίτερα, μετά τις πρώτες βουλευτικές εκλογές.

Τις τελευταίες ημέρες του έτους, πάντως, και ο κ. Χαρίτσης άσκησε κριτική στον κ. Τσίπρα, απαντώντας ενδεχομένως στα όσα καταλόγισε ο πρώην πρωθυπουργός στην ηγεσία και σε στελέχη της κεντροαριστεράς από το βήμα του Θεάτρου Παλλάς.