Πώς εξανθρωπίζεις τη λέξη «πρόσφυγας»; Με τέχνη

Λουκάς Καρνής

Κυριακή, 07 Οκτωβρίου 2018 09:14

Πώς εξανθρωπίζεις τη λέξη «πρόσφυγας»; Με τέχνη

Με τίτλο «UNPACKED: Refugee Baggage» ο Συριακής καταγωγής καλλιτέχνης Μοχάμαντ Χαφέζ (Mohamad Hafez), κάτοικος Νιου Χέιβεν στην Πολιτεία του Κονέκτικατ στις ΗΠΑ, εκθέτει μια σειρά από διοράματα που προσπαθούν να εξανθρωπίσουν τη λέξη «πρόσφυγας».

Η σειρά των έργων του Χαφέζ είναι βαλίτσες που περιέχουν μικροσκοπικές αναπαραστάσεις σπιτιών κατεστραμμένων από τον πόλεμο.

Ο καλλιτέχνης «έχτισε» καμένα αυτοκίνητα, σπίτια που καταρρέουν, ξεχασμένα προσωπικά αντικείμενα.

Όλα αναπαριστούν μέρη και υπάρχοντα που εγκατέλειψαν αληθινοί πρόσφυγες.

Τα, με μεγάλη λεπτομέρεια, έργα συνοδεύονται από ηχογραφημένες εξιστορήσεις από πρόσφυγες που ήλθαν από το Αφγανιστάν, το Κονγκό, τη Συρία, το Ιράκ και το Σουδάν.

Τις ιστορίες αυτές ηχογράφησε ο πρόσφυγας από το Ιράκ και φοιτητής τώρα στο Wesleyan University, Αντμέντ Μπαντρ (μπορεί να τις ακούσει κανείς στην ιστοσελίδα του πρότζεκτ).

Απαιτήθηκαν μήνες δουλειάς, για να ολοκληρωθούν τα έργα, τα οποία ο Χαφέζ ελπίζει ότι θα συντελέσουν στο να βρει ο κόσμος εσωτερικό σύνδεσμο με τους πρόσφυγες και πιθανόν να αλλάξει γνώμη για τους εκτοπισμένους λόγω πολέμου.

«Αφηγούμενοι τις ιστορίες ανθρώπων μέσω τέχνης, συνειδητοποιήσαμε ότι μπορούμε να τραβήξουμε την προσοχή σε αυτές τις ιστορίες» είπε ο Χαφέζ.

Οι βαλίτσες της μεγάλης φυγής

Προς το παρόν, η σειρά αποτελείται από 10 «βαλίτσες» όσες είναι και οι οικογένειες προσφύγων που βρήκαν καταφύγιο στις ΗΠΑ (ο Χαφέζ σχεδιάζει να κάνει 50 «βαλίτσες» συνολικά).

«Ο απώτερος στόχος μου είναι να κάνω τα έργα μου να προσπαθήσουν - τουλάχιστον να προσπαθήσουν - να φέρουν ξανά τους ανθρώπους κοντά. Είναι ένας στόχος που θα τιμώ και λατρεύω σ' όλη μου τη ζωή» εξομολογήθηκε.

Η σειρά «UNPACKED: Refugee Baggage» εκτίθεται στο DePaw University, έως τις 9 Δεκεμβρίου, στο πλαίσιο της συλλογικής έκθεσης «Παραλαβή Αποσκευών».

Όταν ο Άρειος Πάγος δάκρυσε για τον ασυνόδευτο Μουσταφά

"Θέλω να με δείτε ως τον Μουσταφά, όχι σαν πρόσφυγα" είπε ανάμεσα σε άλλα ο 17χρονος με ταλέντο στο βλέμμα και σθένος για ζωή Μουσταφά Ομάρ. Αφορμή τα εγκαίνια της φωτογραφικής έκθεσης της ΜΕΤΑδρασης, "Chios Land" με έργα του 17χρονου Σύρου ασυνόδευτου ανήλικα που εγκαινιάστηκε στον Άρειο Πάγο τον Ιούνιο του 2018.

"Θέλω να με δείτε ως τον Μουσταφά, το χρειάζομαι αυτό σαν άνθρωπος, Δεν θέλω να με δείτε σαν πρόσφυγα. Η πρόθεσή μου είναι να σας δείξω ότι πίσω από την ιδιότητα του πρόσφυγα, παραμένουν ακόμα άνθρωποι, με συναισθήματα όπως χαρά ή λύπη όπως όλοι εμείς εδώ" είπε ο ίδιος.

Ο 17χρονος Μουσταφά έφτασε στην Ελλάδα πριν από ενάμιση χρόνο και τους τελευταίους 15 μήνες ζει στη Δομή Φιλοξενίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων της ΜΕΤΑδρασης στη Χίο.

Η αγάπη του για τη φωτογραφία είχε εκφραστεί από τα παιδικά του χρόνια, όταν βρέθηκε, όμως, μόνος του, ως πρόσφυγας στη Χίο, το ταλέντο του απέκτησε άλλη υπόσταση: θέλησε να καταγράψει τα χρώματα και το φως στα τοπία γύρω του, καθώς και τους άλλους πρόσφυγες στον καταυλισμό. Αργότερα, φωτογράφιζε σκηνές από τη ζωή του στη δομή της ΜΕΤΑδρασης.

"Όταν ήμουν στην πατρίδα μου, τη Συρία, πριν ξεσπάσει ο πόλεμος, έβλεπα φωτογραφίες για την ομορφιά της φύσης κι έλεγα στον εαυτό μου ότι αυτές απεικονίζουν τον Παράδεισο στη γη. Κι αναρωτιόμουν: “Πώς βγαίνουν αυτές οι φωτογραφίες; Πού μπορώ να δω τέτοιες εικόνες;” Επειδή στην πατρίδα μου έβλεπα μόνο λάσπες, σκόνες και ερείπια…" έχει πει ο ίδιος.

"Υπέφερα πολύ στο ταξίδι μου μέχρι να φτάσω στην Ελλάδα. Ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα θάλασσα και τότε για πρώτη φορά ξεκίνησα να τραβάω φωτογραφίες με το κινητό μου. Η πρώτη φωτογραφία μου ήταν η θάλασσα της Σούδας, γύρω από το καμπ. Για ένα μήνα, κάθε φορά που έβγαζα φωτογραφίες, τις έβλεπα στη σκηνή που έμενα και χαιρόμουν ιδιαίτερα. Κατόπιν, ξεκίνησα να βγάζω φωτογραφίες με τους πρόσφυγες, ώστε να καταγράψω τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ζούσαν" πρόσθεσε.

"Όταν πήγα στη Δομή της ΜΕΤΑδρασης, με επισκέφτηκε ένας φίλος που μου δάνεισε τη δική του φωτογραφική μηχανή… άρχισα να βγαίνω βόλτες καθημερινά και να βγάζω φωτογραφίες διάφορα μέρη του νησιού. Μέρα με τη μέρα, άρχισα να αποκτώ μεγαλύτερη εμπειρία, και αυτό αποτυπωνόταν στις φωτογραφίες μου. Ξεκίνησα να φτιάχνω ένα φάκελο με όλα μου τα έργα για τους πρόσφυγες, μικρούς και μεγάλους σε ηλικία, τον τρόπο που ζουν, προκειμένου να βλέπει ο κόσμος την ταλαιπωρία τους, μήπως βρεθεί λύση για το πρόβλημά τους, καθώς και τους πολέμους, που έχουν φάει εκατομμύρια ψυχές και συνεχίζονται ως σήμερα…" είπε παραδίδοντας μαθήματα ζωής με κάθε ένα κλικ του.

Οι εικόνες του Μουσταφά αποκαλύπτουν μια αφοπλιστική αλήθεια, μια αλήθεια που δεν αφορά μόνο τον ίδιο, αλλά και χιλιάδες άλλους πρόσφυγες που βρίσκονται στην Ελλάδα, αναζητώντας ασφάλεια.

"Σε ευχαριστώ Μουσταφά"

"Είναι μία εκδήλωση που μας ανοίγει τα μάτια σε μία πραγματικότητα που δεν αφορά μόνο την πατρίδα μας" είπε ο πρόεδρος του Αρείου Πάγου, Βασίλης Πέππας.

"Μας δίνει την ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε ότι και μέσα στις τρικυμίες, μέσα στις θύελλες υπάρχει μία αχτίδα φωτός, ανοίγει μία σχισμή στον ορίζοντα που μπορεί να μας κάνει αισιόδοξους. Και στην προκειμένη περίπτωση αυτή η μικρή ελπίδα, αυτό το φως που φαίνεται είναι τα μάτια του έφηβου που έκανε αυτές τις θαυμάσιες εικόνες και μας δίνει την ευκαιρία να αισιοδοξήσουμε ότι κάποια στιγμή θα σταματήσουν οι άνθρωποι να φεύγουν από τις εστίες τους κι όσοι έφυγαν θα επιστρέψουν στη γη τους. Είναι ο μόνος τρόπος για να υπάρξει ειρήνη κι ανάπτυξη στον πλανήτη. Ο Ομάρ μας έδωσε την ευκαιρία να δούμε μέσα από τα δικά του μάτια αυτήν την πραγματικότητα, και να προβληματιστούμε για το τι μπορούμε κι εμείς να κάνουμε".

Από την πλευρά της η εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Ξένη Δημητρίου επισήμανε: "Ο Ομάρ όλα τα μετέτρεψε βάζοντας τους ένα θετικό πρόσημο σε χαρά και μόνο να τα βλέπεις τα έργα του φτάνει. Νομίζεις ότι δεν έχουν προέλθει από έναν ανήλικο ο οποίος ζει μόνος του. Δεν ξέρει κανείς τι να πρωτοθαυμάσει. Είμαστε όλοι συγκινημένοι. Ο Ομάρ θα επανενωθεί με την οικογένειά του. Εμείς θα θέλαμε να γίνει ελληνόπουλο. Είμαστε περήφανοι που πέρασε από τα χώματά μας, όπως είμαστε περήφανοι για όλα τα παιδιά που είναι εδώ, που σπουδάζουν. Οι πατρίδες είναι ίδιες για όλα τα παιδιά. Όλα τα παιδιά χωράνε στην Ελλάδα" τόνισε.

"Τον Μουσταφά τον γνώρισα πριν 1,5 χρόνο στη δομή φιλοξενίας της ΜΕΤΑδρασης στη Χίο όπου υπηρετώ ως εισαγγελέας πρωτοδικών και λόγω της ιδιότητάς μου αυτής είμαι προσωρινή επίτροπος όλων των ασυνόδευτων ανηλίκων που φτάνουν στη χώρα" είπε με ιδιαίτερη συγκίνηση η εισαγγελέας πρωτοδικών Χίου, Σπυριδούλα Σταυράτη. "Ξεκίνησε από την εμπόλεμη Συρία κι ένα βράδυ με φουσκωτή βάρκα έφτασε στη Χίο. Αν ο Μουσταφά καταφέρει να ενωθεί με την αδερφή του με τη διαδικασία της επανένωσης τότε θα ξαναγεννηθεί η ελπίδα στους γονείς και στα αδέρφια του. Ο Μουσταφά βρέθηκε στη δομή φιλοξενίας της ΜΕΤΑδρασης στη Χίο. Βρέθηκε σε ένα φιλόξενο σπίτι, οπού εκεί διέκριναν την κλίση του στη φωτογραφία. Η σκέψη μας για την έκθεση φωτογραφίας υλοποιήθηκε με τη βοήθεια της ΜΕΤΑδρασης, της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, του ιδρύματος 'Μαρία Τσάκος' που φιλοξένησε την έκθεση και την ενθάρρυνση της εισαγγελέως Αρείου Πάγου. Την έκθεση αυτή επισκέφθηκαν πολλά σχολεία της Χίου, κι όπως χαρακτηριστικά μου είπε η διευθύντρια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης άλλαξε την εικόνα των παιδιών για τους πρόσφυγες. Είδαν ότι ο Μουσταφά είναι ένας έφηβος όπως κι αυτοί με τα ίδια όνειρα και την ίδια ανάγκη για ζωή. Κατάφερε μέσα από δύσκολες συνθήκες, όχι μόνο να δημιουργεί και να ονειρεύεται αλλά και να χαμογελά".

"Είμαι ευλογημένη που υπηρετώ στο νησί της Χίου κι έρχομαι σε καθημερινή επαφή με αυτά τα παιδιά, επαφή που με κάνει μέρα με τη μέρα καλύτερο άνθρωπο" πρόσθεσε. "Σε ευχαριστώ Μουσταφά. Σε ευχαριστώ που όλο αυτό το διάστημα μαζί με τα άλλα παιδιά ανακαλύπτω την απεριόριστη δύναμη της ψυχής του ανθρώπου. Σε ευχαριστώ που μου δίνεις την ευκαιρία από το βήμα αυτό να απευθυνθώ σε όλα τα παιδιά της χώρας μας και σε όλα τα παιδιά του κόσμου με το μήνυμα από τη δική σου πορεία. Διεκδικήστε τα δικαιώματά σας βάλτε στόχους παλέψτε για να τους φτάσετε και μην αφήσετε κανέναν να σας αποπροσανατολίσει απ' αυτούς. Κυνηγήστε τα όνειρά σας, να ξέρετε ότι πάντα θα υπάρχουν δίπλα σας άνθρωποι να σας βοηθήσουν να σας συμπαρασταθούν, να σας στηρίξουν. Εγκαταλείψτε τη σκοτεινή πλευρά του διαδικτύου, την εικονική πραγματικότητα που ζείτε μέσα στον κόσμο αυτό, ανακαλύψτε τη φωτεινή πλευρά του και γενικότερα ανακαλύψτε την πραγματική ζωή. Εγώ προσωπικά, η γενιά μου, οι επόμενες κι οι προηγούμενες δεν αισθανόμαστε υπερήφανοι για τον κόσμο που σας παραδίδουμε, αλλάξτε τον δώστε μας τη δυνατότητα να νιώσουμε περήφανοι για εσάς, και για τον κόσμο όλο".

"Είναι μία ευκαιρία να δούμε ένα από τα παιδιά αυτά που έκανε ένα βήμα στη ζωή του κι εύχομαι ότι στα επόμενα του βήματα δεν θα ξεχάσει ποτέ τη στήριξη που κι η κοινωνία των πολιτών κι οι θεσμοί που τους επέδειξαν για να βρουν το δρόμο τους" είπε από την πλευρά της η πρόεδρος της ΜΕΤΑδρασης, Λώρα Παππά.

"Οι πρόσφυγες δεν είναι μόνο ένα γεγονός ή ένα ντοκουμέντο, είναι ζωές. Είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε τη σημασία της ζωής κάθε ασυνόδευτου παιδιού και ότι καθένα έχει δικαιώματα" υπογράμμισε εκ μέρους της UNICEF, Λούτσιο Μεντράνι. Από την πλευρά της η υπεύθυνη της δομής φιλοξενίας ασυνόδευτων ανηλίκων της ΜΕΤΑδρασης στη Χίο, Ματίνα Σολωμάκου επισήμανε αλήθειες.

"Κάθε ασυνόδευτο παιδί από τη στιγμή που τοποθετείται στη δομή έως την τελική του αποχώρηση όλες οι δράσεις διαμεσολαβούνται από εσάς τους εισαγγελείς κι είμαστε πολύ χαρούμενοι που έχουμε τέτοια συνεργασία με την εισαγγελέα Πρωτοδικών στη Χίο, γιατί αυτή η συνεργασία είναι που καθιστά τη λειτουργία της δομής εύρυθμη. Κάθε φορά που πέφτει μία βόμβα στη Συρία είναι σαν να πέφτει μέσα στο σπίτι μας, κάθε φορά που είναι απορριπτική η αίτηση ενός παιδιού μετράμε τις χαρακιές στα σώματά τους. Από την άλλη όμως έχουμε τη χαρά τις εξαιρετικές στιγμές να τις ζούμε μαζί σας, να αναδεικνύουμε τα ταλέντα των παιδιών, και με τη συμβολή όλων των φορέων γιατί εκεί είναι το ζητούμενο, να αναδεικνύουμε και να διαχέουμε αυτά τα ψήγματα του θαυμαστού κόσμου, που κρύβει το κάθε παιδί μέσα του".

Η φωτογραφική έκθεση του Μουσταφά Ομάρ παρουσιάστηκε για πρώτη φορά τον Μάιο του 2018 στη Χίο, από τη ΜΕΤΑδραση και την εισαγγελέα Χίου Σπυριδούλα Σταυράτη, με ιδιαίτερα θερμή αποδοχή.