Ζάκυνθος: Το Μουσείο Μεταβυζαντινής Τέχνης φιλοξενεί αριστουργήματα της Επτανησιακής Σχολής

Στην καρδιά της πόλης της Ζακύνθου, στην πλατεία του Εθνικού ποιητή Διονυσίου Σολωμού, βρίσκεται από το 1960 το επιβλητικό κτίριο του Μουσείου Μεταβυζαντινής Τέχνης, το οποίο φιλοξενεί έργα Βυζαντινής, Κρητικής, Επτανησιακής αλλά και Ζακυνθινής τεχνοτροπίας μεγάλων καλλιτεχνών, τα οποία αποτελούν έργα της Επτανησιακής Σχολής και της Αναγεννησιακής Τέχνης στη Ζάκυνθο.

Κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες, περνούν τις πόρτες του Μεταβυζαντινού Μουσείου Ζακύνθου, για να θαυμάσουν τα μοναδικής ομορφιάς έργα τέχνης που εκτίθενται εκεί.

Μεταξύ αυτών μια πλούσια συλλογή εικόνων και αγιογραφιών της κρητικής και κρητικοεπτανησιακής σχολής, έργα ξυλογλυπτικής, από τους Βυζαντινούς χρόνους μέχρι τον 19ο αιώνα, γλυπτά της ελληνιστικής, βυζαντινής και μεταβυζαντινής εποχής και τοιχογραφίες του 12ου, 13ου, 17ου και 18ου αιώνα.

Το κτίριο του προσεισμικού Μουσείου Μεταβυζαντινής Τέχνης κατέρρευσε με τον καταστρεπτικό σεισμό του 1953. Μετά τον σεισμό ξαναχτίστηκε στην ίδια περίπου θέση και τη σημερινή μορφή του οργάνωσε ο αείμνηστος αρχαιολόγος και ακαδημαϊκός Μανώλης Χατζιδάκης. Το μετασεισμικό μουσείο άνοιξε για το κοινό το 1960.

Το συνολικής έκτασης 1.563 τμ. οικοδόμημα έχει διαμορφωθεί τόσο στο ισόγειο, όσο και στους ορόφους του για να φιλοξενήσει ότι πολύτιμο έχει διασωθεί από τον καταστροφικό σεισμό και την πυρκαγιά που έπληξαν το νησί το 1953. Στο πρώτο ευρετήριο του Μουσείου είχαν καταγραφεί περίπου οκτακόσια έργα.

Οι συλλογές του Μεταβυζαντινού Μουσείου

Η πρώτη αρχαιολογική συλλογή, που δημιουργήθηκε στο νησί της Ζακύνθου μόλις το 1882, ήταν πρωτοβουλία του ιστοριογράφου Παναγιώτη Χιώτη. Στα τέλη του 1908 ιδρύθηκε το Μουσείο Μεσαιωνικών και Βυζαντινών Αρχαιοτήτων με επιμελητή τον Ευάγγελο Κολοκοτσά. Έκτοτε η συλλογή εμπλουτίστηκε σημαντικά με έργα τέχνης που διασώθηκαν από τη φθορά του χρόνου και την αρχαιοκαπηλία και προέρχονταν από μισό-ερειπωμένες εκκλησίες και από το κάστρο της Ζακύνθου.

Το 1919 παραχωρήθηκε για τη στέγαση του μουσείου, από τον μητροπολίτη Ζακύνθου Διονύσιο Πλαίσα, η εκκλησία του Παντοκράτορα στην πλατεία του Αγίου Μάρκου. Το 1927 το Μουσείο διέθετε πάνω από εκατό αρχαία, βυζαντινά και μεταβυζαντινά αντικείμενα, διακόσιες εικόνες, πολλά ξυλόγλυπτα βημόθυρα και θωράκια, τοιχογραφίες, ιερά σκεύη κά.

Το 1952 το Μουσείο μεταφέρθηκε στο κτίριο του ενετικού Ενεχυροδανειστηρίου ή Μόντε, το οποίο όμως ήταν από τα πρώτα που παραδόθηκαν στις φλόγες μετά τον σεισμό του 1953, με τραγική συνέπεια τον αφανισμό ανεκτίμητων έργων τέχνης. Μετά τον σεισμό ξανακτίστηκε στην ίδια θέση και το μετασεισμικό μουσείο λειτουργεί από το 1960. Είναι χτισμένο σύμφωνα με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Ζακύνθου με τις στοές, τα πολλά θολωτά παράθυρα και τις πόρτες. Η στοά που διασχίζει ο επισκέπτης για να προσεγγίσει την είσοδο του Μουσείου, κοσμείται με κιονόκρανα, απομεινάρια του Δημοτικού Θεάτρου «Φώσκολος», ενός από τα ωραιότερα θέατρα της ανατολικής Μεσογείου, σχεδιασμένο από τον Γερμανό αρχιτέκτονα Ernst Ziller.

Μία πλούσια συλλογή εικόνων και αγιογραφιών της κρητικής και κρητικοεπτανησιακής σχολής (15ου - 19ου αιώνα). Έργα ξυλογλυπτικής, από τους Βυζαντινούς χρόνους μέχρι τον 19ο αιώνα, ανάμεσά τους και τα δύο ολόκληρα ξυλόγλυπτα τέμπλα των εκκλησιών του Παντοκράτορα και του Αγ. Δημητρίου τα οποία διασώθηκαν από τους σεισμούς. Έργα των Δαμασκηνού, Δοξαρά, Κουτούζη, Τζάνε, Καλλέργη, Τσώνη. Γλυπτά της ελληνιστικής, βυζαντινής και μεταβυζαντινής εποχής. Τοιχογραφίες του 12ου, 13ου, 17ου και 18ου αιώνα.

Το ξυλόγλυπτο επίχρυσο τέμπλο από το ναό του Αγίου Δημητρίου του Κόλα, χρονολογημένο σύμφωνα με επιγραφή στο έτος 1690, έργο αγνώστου τεχνίτη. Φέρει φυτικό και ζωικό διάκοσμο. Στο πάνω μέρος έξι γοργόνες κρατούν τα τοξωτά πρεπενδούλια με γραπτές παραστάσεις των δύο Μυροφόρων, της Θεοτόκου, του Ιωάννη και των δύο στρατιωτών μέσα σε διάτρητο φυτικό διάκοσμο.

Ο Εσταυρωμένος στο κέντρο με τα ευαγγελικά σύμβολα. Κάτω από τις εικόνες του Δωδεκαόρτου οι δεσποτικές του Αγίου Δημητρίου (1730) της Θεοτόκου Οδηγήτριας, του Παντοκράτορα (χειρ. Μιχαήλ Δαμασκηνού) και του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Τα βημόθηρα απεικονίζουν ολόσωμους σε φυσικό μέγεθος του πάπες της Ρώμης Κλήμη, Σίλβεστρο και Λέοντα.

Η λιτανεία του λειψάνου του Αγίου Χαραλάμπη, από την εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπη στο ποτάμι, έργο Ιωάννη Κοράη, του 1756, με διαστάσεις 7,55Χ0,785μ. Η πομπή σε αυστηρή ισοκεφαλία και με φορά από αριστερά προς τα δεξιά παρουσιάζει όλες τις κοινωνικές τάξεις του νησιού: μπροστά εικονίζονται παιδιά, πιο πίσω εικονίζονται νεανίσκοι που κρατούν λάβαρα. μουσικοί, παιδιά με λαμπάδες και ιερείς που φέρουν την εικόνα του αγίου σε καθέδρα.