H «Παρθένος Βασίλισσα»: Έρωτας, εξουσία και αυτονομία στην εποχή της Ελισάβετ Α'

Το τελευταίο της ταξίδι στο Κάστρο Κένιλγουορθ το 1575, πριν 450 χρόνια, φωτίζει σημαντικά στοιχεία για την επιλογή της να παραμείνει ανύπαντρη – και αποτέλεσε την αφορμή για μια νέα καλλιτεχνική εγκατάσταση στο κάστρο, που αποτυπώνει προδοσίες, αποκεφαλισμούς και έναν θεαματικό (και αποτυχημένο) έρωτα.

Μια «πρόταση γάμου» σαν θεατρικό υπερθέαμα

Στις 9 Ιουλίου 1575, η 41χρονη βασίλισσα έφτασε στο Κάστρο Κένιλγουορθ, το οποίο είχε χαρίσει στον παιδικό της φίλο και στενό συνεργάτη Ρόμπερτ Ντάντλεϊ, Κόμη του Λέστερ. Ο Ντάντλεϊ, ένας από τους πιο αγαπημένους ευγενείς της βασίλισσας, είχε δαπανήσει τεράστια ποσά για να μεταμορφώσει το κάστρο σε θέαμα εντυπωσιασμού και… υπονοούμενης πρότασης γάμου.

Καθημερινά, υπήρχαν μουσικές, θεατρικά δρώμενα, ακροβατικά, πυροτεχνήματα και εμβληματικές αλληγορίες όπως η «Κυρά της Λίμνης» και ένας τεράστιος δελφίνος που έκρυβε μουσικούς. Ήταν, κατά τον ιστορικό Τζέρεμι Άσμπι, «η έσχατη ζαριά» του Ντάντλεϊ για να πείσει τη βασίλισσα να τον παντρευτεί. Όμως η κορύφωση των εορτασμών – ένα μασκέ δρώμενο με θέμα τη θεά Αρτέμιδα (Διάνα), τη Ζαμπέτα (σκοπίμως κοντινό στο Ελισάβετ) και τη θεά Ήρα – ματαιώθηκε ξαφνικά. Επισήμως λόγω κακοκαιρίας. Ανεπισήμως… επειδή ίσως η βασίλισσα είδε μέσα στο σενάριο πίεση για γάμο που δεν δεχόταν.

Ένα σκάκι εξουσίας και επιβίωσης

Η καλλιτέχνις Λίντσεϊ Μέντικ εμπνεύστηκε από αυτή την επίσκεψη για να δημιουργήσει την εγκατάσταση Wicked Game – ένα σύνολο από κεραμικά γλυπτά, τοποθετημένα πάνω σε μια εκρηγμένη σκακιέρα, με την Ελισάβετ ως λέαινα και τον Ντάντλεϊ ως αρκούδα. Όπως σημειώνει η ίδια:

«Το σκάκι είναι η τέλεια αναλογία για αυτό που έπρεπε να κάνει η Ελισάβετ για να επιβιώσει. Για μια ισχυρή γυναίκα της εποχής, η άρνηση του γάμου ήταν μια ριζοσπαστική πράξη αυτοπροστασίας και αυτονομίας.»

Η Ελισάβετ δεν ήταν μόνο εξαιρετικά μορφωμένη – μιλούσε πέντε γλώσσες και είχε μελετήσει ιστορία και ρητορική – αλλά και περήφανη, ανεξάρτητη και διορατική. Είχε ζήσει από μικρή την καταστροφική δυναμική του γάμου: ο πατέρας της αποκεφάλισε τη μητέρα της, και άλλες μητρικές φιγούρες πέθαναν στη γέννα ή εκτελέστηκαν. Είχε βιώσει τον φόβο, τη σκληρότητα και την πολιτική προδοσία που πολλές φορές συνοδεύουν τον γάμο σε βασιλικά περιβάλλοντα.

«Δεν θα έχω κανένα αφέντη»

Η βασίλισσα φαίνεται να είχε δηλώσει: «Θα έχω μία μόνο κυρία εδώ και κανέναν αφέντη», ενώ σε άλλη περίσταση απέρριψε την ιδέα γάμου λέγοντας ότι είναι ήδη παντρεμένη με το βασίλειό της. Η φράση αυτή απηχεί και στην κινηματογραφική της απεικόνιση στο τέλος της ταινίας Elizabeth (1998), όπου η Κέιτ Μπλάνσετ, ντυμένη στα λευκά, δηλώνει: «Είμαι παντρεμένη… με την Αγγλία».

Ένα προσωπικό και πολιτικό στρατήγημα

Η απόφασή της να μην παντρευτεί δεν ήταν μόνο ψυχολογική ή συναισθηματική· ήταν και στρατηγική. Ένα βασιλικό χέρι σε αναμονή της επέτρεπε να χειρίζεται τις διπλωματικές ισορροπίες με την Ισπανία, τη Γαλλία και άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Αν παντρευόταν ξένο πρίγκιπα, η Αγγλία θα δεχόταν ξένη επιρροή. Αν επέλεγε Άγγλο ευγενή, θα προκαλούσε εσωτερικές συγκρούσεις. Η αιώνια αγωνία «θα παντρευτεί ή όχι;» ήταν το πιο ισχυρό της διπλωματικό όπλο.

Ένα γράμμα φυλαγμένο δίπλα στο προσκέφαλο

Η σχέση της με τον Ντάντλεϊ ίσως δεν ολοκληρώθηκε ποτέ ερωτικά, αλλά σίγουρα υπήρξε βαθιά. Όταν εκείνος πέθανε το 1588, εκείνη κλείστηκε στο δωμάτιό της και χρειάστηκε να διαταχθεί να σπάσουν την πόρτα. Όταν πέθανε η ίδια το 1603, δίπλα στο κρεβάτι της βρέθηκε ένα γράμμα του Ντάντλεϊ, με σημείωση της Ελισάβετ: «Το τελευταίο του γράμμα».

Η «Παρθένος Βασίλισσα» δεν ήταν ποτέ θύμα. Ήταν στρατηγός στην πολιτική σκακιέρα, ηθοποιός στο θέατρο της εξουσίας, και ίσως πιο μπροστά από την εποχή της απ’ όσο θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Αν η Ελισάβετ θυσίασε τον έρωτα, το έκανε για να κρατήσει κάτι ακόμα πολυτιμότερο: την απόλυτη ανεξαρτησία της.