Τα βιβλία ενός και πλεόν αιώνα που διασώθηκαν από τις πλημμύρες της Βενετίας

Τον Νοέμβριο του 2019, η Βενετία βίωσε τη δεύτερη χειρότερη πλημμύρα της ιστορίας της. Ο συνδυασμός ενός σφοδρού κυκλώνα, ισχυρών ανέμων και της πανσελήνου ανέβασε τη στάθμη της θάλασσας στα 1,89 μέτρα, καλύπτοντας με νερό το 85% του ιστορικού κέντρου.

Ανάμεσα στις αμέτρητες ζημιές, εκατοντάδες βιβλία βρέθηκαν βουτηγμένα στα νερά. Η Ιταλίδα φωτογράφος Πατρίτσια Ζελάνο, βλέποντας τις εικόνες καταστροφής, ταξίδεψε από το Ρίμινι στη Βενετία για να σώσει ό,τι μπορούσε. Στο διήμερο αυτό, κατάφερε να περισώσει 40 βιβλία – πολλά εκ των οποίων ήταν πια μη αναγνώσιμα, αλλά διατηρούσαν μια σπάνια, συμβολική ομορφιά.

Βιβλία-σύμβολα απώλειας και μνήμης

Με λαστιχένιες μπότες, η Ζελάνο διέσχισε πλημμυρισμένους δρόμους μέχρι να φτάσει σε σπίτια και βιβλιοπωλεία. Από το γνωστό βιβλιοπωλείο Acqua Alta πήρε βιβλία που δεν μπορούσαν να σωθούν, κυρίως εκδόσεις του 1900. «Ένα τραυματισμένο βιβλίο», τα αποκαλεί.

Μερικά είχαν μετατραπεί σε «αρχαιολογικά ευρήματα», με τις σελίδες τους κολλημένες σαν τσιμέντο. Άλλα είχαν αποχρώσεις που θύμιζαν δαντέλα ή κύματα. Η ίδια μιλά για «βιβλία που κλαίνε», καθώς φωτογράφισε σταγόνες νερού να κυλούν ακόμη πάνω στις σελίδες τους.

Από την καταστροφή στη δημιουργία

Στο στούντιό της στο Ρίμινι, η Ζελάνο φωτογράφισε τα βιβλία χωρίς να τα ανοίξει, χρησιμοποιώντας μόνο φυσικό φως. Οι εικόνες τους θυμίζουν κύματα, γράμματα ή ακόμα και καρδιές. «Με αυτά τα έργα θέλω να φτιάξω έναν ύμνο στον πολιτισμό και την ιστορία μας», λέει.

Οι φωτογραφίες δεν αποτυπώνουν μόνο την απώλεια αλλά και την αντίσταση: μια υπενθύμιση ότι η μνήμη μπορεί να διασωθεί μέσα από την τέχνη, ακόμα κι όταν τα αντικείμενα χάνονται.

Ένα μέλλον γεμάτο προκλήσεις

Η πλημμύρα του 2019 δεν ήταν μεμονωμένο γεγονός. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και η καθίζηση της πόλης αυξάνουν τον κίνδυνο για τη Βενετία, παρά το σύστημα προστασίας Mose που λειτουργεί τα τελευταία χρόνια.

Για τη Ζελάνο, οι φωτογραφίες λειτουργούν ως οπτική μνήμη και ταυτόχρονα ως μήνυμα ελπίδας: «Η φωτογραφία είναι μια μορφή μαρτυρίας, αλλά και ένας τρόπος να μετατρέψεις την καταστροφή σε νόημα. Μας βοηθά να καταλάβουμε τι αξίζει πραγματικά να σώσουμε».