Νίκος Δαββέτας: «Η δεσμοφύλακας» – Μια νουβέλα για τη μνήμη, την ενοχή και τα στερεότυπα

Η νουβέλα κινείται σε δύο άξονες: αφενός την καθημερινότητα μιας ηλικιωμένης γυναίκας, στα 89 της χρόνια, η οποία παλεύει με τη φθορά, την άνοια και την απώλεια αυτονομίας· αφετέρου τη μνήμη του γιου που αναμετριέται με το παρελθόν της μητέρας του, καθώς εκείνη υπήρξε σωφρονιστική υπάλληλος στις φυλακές Κορυδαλλού. Για τον ίδιο, μεγαλωμένο μέσα σε ένα αριστερό περιβάλλον, αυτό το επάγγελμα κουβαλούσε το στίγμα της «εξουσίας». Κι όμως, ο Δαββέτας ανατρέπει τα κλισέ: παρουσιάζει μια γυναίκα που, παρά τη θέση της, στάθηκε ανθρώπινη, συμπονετική, συχνά σε αντίθεση με το ψυχρό και αυταρχικό σύστημα που υπηρετούσε.

Μέσα από μικρά επεισόδια και αφηγηματικά θραύσματα, ο συγγραφέας υφαίνει ένα διπλό πορτρέτο. Από τη μία, η μητέρα που χάνει σιγά σιγά τη δύναμή της και γίνεται «δέσμια» του σώματός της. Από την άλλη, η ίδια γυναίκα όπως καταγράφεται στη μνήμη, δυνατή, αυτάρκης, αλλά και «δεσμοφύλακας» με όλες τις ηθικές αντιφάσεις που αυτό συνεπάγεται. Το παρόν και το παρελθόν εναλλάσσονται, δημιουργώντας ένα πυκνό δίκτυο συναισθημάτων όπου η αγάπη, η ενοχή, ο θαυμασμός και η αμφιθυμία συνυπάρχουν.

Η λογοτεχνική αξία της νουβέλας έγκειται ακριβώς σε αυτήν την αμφισημία. Ο όρος «δεσμοφύλακας», φορτισμένος αρνητικά, μετατρέπεται σε τίτλο τιμητικό, που υποδηλώνει φροντίδα και αφοσίωση. Παράλληλα, οι ρόλοι αντιστρέφονται: ο γιος, που άλλοτε αισθανόταν «φυλακισμένος» από την επαγγελματική επιλογή της μητέρας του, γίνεται τώρα ο ίδιος ο φρουρός και η στήριξή της.

Ο Νίκος Δαββέτας, με λιτή και διεισδυτική γραφή, παραδίδει ένα έργο που μιλά για τη γήρανση, τη μνήμη, αλλά και την πολυπλοκότητα των οικογενειακών δεσμών. Μια αφήγηση συγκινητική, που δεν μένει μόνο στο προσωπικό βίωμα, αλλά ανοίγεται σε συλλογικούς προβληματισμούς: πώς βλέπουμε τους γονείς μας, πώς κρίνουμε τις επιλογές τους και πώς τελικά τους αναγνωρίζουμε στο τέλος της διαδρομής.