Ζωή Χατζηαντωνίου: Πώς η «Μέρα της Φούστας» γίνεται καθρέφτης της σύγχρονης κοινωνίας

Η ίδια παραδέχεται πως η Σόνια, η ηρωίδα της, «δεν επιλέγει» τη βία αλλά «βρίσκεται με ένα όπλο στο χέρι» ως αποτέλεσμα μιας συγκυρίας, αναδεικνύοντας έτσι τη βία και την αγωνία που χαρακτηρίζει σήμερα τον χώρο της εκπαίδευσης.

Στην παράσταση, η Χατζηαντωνίου αξιοποιεί κινηματογραφικές πρακτικές στη σκηνοθεσία και τη διδασκαλία των ηθοποιών, επιδιώκοντας –όπως η ίδια τονίζει– «να δημιουργήσω έναν τόπο και χρόνο που λειτουργεί διασταλτικά και διαφωτιστικά, ώστε ο θεατής να φεύγει από τη θεατρική αίθουσα παίρνοντας μαζί του ένα μικρό πολύτιμο κλειδί που ξεκλειδώνει αναπάντητα ερωτήματά του».

Η ίδια τονίζει για τον συμβολισμό της φούστας στο έργο:

«Η καθηγήτρια πηγαίνει στο σχολείο φορώντας φούστα, παρά τις προκλήσεις και αντιδράσεις που δημιουργεί, κι αυτό είναι μια απλή, νόμιμη, καθημερινή πράξη μη συμμόρφωσης και ανυπακοής στον σεξισμό και στη διάκριση μεταξύ γυναικείου και ανδρικού σώματος.»

Στο έργο της, η φούστα λειτουργεί «ως μια απλή, νόμιμη, καθημερινή πράξη μη συμμόρφωσης και ανυπακοής στον σεξισμό και στη διάκριση μεταξύ γυναικείου και ανδρικού σώματος», ενώ το σχολικό πλαίσιο που επιλέγει να αφηγηθεί την ιστορία είναι για εκείνη «μια τάξη σε απόλυτη αταξία» όπου ο ιστορικός χρόνος σταδιακά χάνεται.

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη με την Ζωή Χατζηαντωνίου:

Η Μέρα της Φούστας επιστρέφει για δεύτερη χρονιά στο Θέατρο Δίπυλον. Τι θεωρείτε ότι έκανε αυτή την παράσταση να βρει απήχηση στο κοινό και πώς σκοπεύετε να την εξελίξετε στη νέα σεζόν;

Ζωή Χατζηαντωνίου: Όταν ένας ή μία δημιουργός επιλέγει να διαχειριστεί ζητήματα που αφορούν και απασχολούν τον ίδιο ή την ίδια, το να αφορά η παράσταση τους συνεργάτες, τους ηθοποιούς και το θεατρικό κοινό είναι φυσικό επακόλουθο. Η “Μέρα της φούστας” είναι από τις παραστάσεις που λέμε ότι "πήγε από στόμα σε στόμα". Η δεύτερη χρονιά μας βρίσκει με ανανεωμένο θίασο σε διαφορετική -μετωπική- σκηνή και επιπλέον με καταιγιστικές εξελίξεις στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Αυτά όλα επηρεάζουν, και αναπόφευκτα μπολιάζουν, τη δουλειά μας στις πρόβες.

Η φούστα λειτουργεί ως σύμβολο καταπίεσης αλλά και αντίστασης στο έργο. Πώς δουλέψατε σκηνοθετικά αυτόν τον συμβολισμό, ώστε να μεταφέρει μήνυμα χωρίς να γίνεται διδακτικός;

Ζωή Χατζηαντωνίου: Η καθηγήτρια πηγαίνει στο σχολείο φορώντας φούστα, παρά τις προκλήσεις και αντιδράσεις που δημιουργεί, κι αυτό είναι μια απλή, νόμιμη, καθημερινή πράξη μη συμμόρφωσης και ανυπακοής στον σεξισμό και στη διάκριση μεταξύ γυναικείου και ανδρικού σώματος. Κάποιες θεάτριες το βρήκαν διδακτικό, κυρίως όσες δεν έκαναν την απαιτούμενη αναγωγή. Γιατί, από τη στιγμή που μιλάμε για ένα καλλιτεχνικό έργο, αυτομάτως μιλάμε για μια διαδικασία αναγωγής και όχι για στεγνό ειδησεογραφικό νατουραλισμό. Περισσότερο οι άντρες θεατές, για κάποιο λόγο, εισέπραξαν τη φούστα της καθηγήτριας ως "σύμβολο" όπως λέτε κι εσείς.

Το έργο εκτυλίσσεται μέσα σε 24 ώρες, σε ένα σχολικό περιβάλλον. Γιατί σας ενδιαφέρει αυτό το πλαίσιο ως μικρογραφία κοινωνίας και τι θέλετε να πείτε μέσα από αυτή τη «σύγκρουση» μαθητών και δασκάλας;

Ζωή Χατζηαντωνίου: Είναι μια τάξη σε απόλυτη αταξία. Το έργο ξεκινά πρωί μεν, αλλά σταδιακά ο ιστορικός χρόνος χάνεται. Αυτό τουλάχιστον θα ήθελα να συμβεί. Nα ανοίξει ο χρόνος και ο τόπος. Σε αντίθεση με την ταινία που βασίζεται σε διαφορετικό, το αρχικό, σενάριο και όντως έχει ορισμένο χρόνο και τόπο που διαδραματίζεται.

Η πρωταγωνίστρια Σόνια επιλέγει έναν δρόμο βίας για να αντισταθεί. Πιστεύετε ότι το κοινό μπορεί να ταυτιστεί με τις αντιδράσεις της ή περισσότερο να σοκαριστεί από αυτές;

Ζωή Χατζηαντωνίου: Συμβαίνουν και τα δύο. Ωστόσο, η Σόνια δεν επιλέγει. Βρίσκεται, εξαιτίας μιας συγκυρίας για την οποία δεν ευθύνεται, κυριολεκτικά με ένα όπλο στο χέρι. Δέχεται σοβαρές και επικίνδυνες απειλές για τη σωματική της ακεραιότητα οπότε, όπως κάθε έμβιος οργανισμός, ενεργοποιεί το ένστικτο της επιβίωσης. Επιτίθεται για να αμυνθεί. Οι γυναίκες καθηγήτριες δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ταυτίστηκαν απόλυτα, όπως μας έλεγαν μετά. Οι πιο ηλικιωμένοι θεατές σοκαρίστηκαν γιατί δεν έχουν προλάβει τις εξελίξεις στην κοινωνική και εργασιακή ζωή, την έξαρση της απόλυτης και απροκάλυπτης βίας παντού. Ειδικά στον χώρο της εκπαίδευσης ο ρόλος των εκπαιδευτικών έχει σχεδόν εκμηδενιστεί. Δεν είναι πια αξιοσέβαστοι, δέχονται απειλές, προσβολές όχι μόνο από μαθητές αλλά και από γονείς, όλα πια εξαγοράζονται. Τί να την κάνουν την γνώση αφού μπορούν να πληρώσουν ή να πάρουν αυτό που θέλουν με τον " τσαμπουκά";

Ως σκηνοθέτις έχετε συνδυάσει κινηματογραφικές και θεατρικές τεχνικές στη δουλειά σας. Ποιες από αυτές αξιοποιείτε στη Μέρα της Φούστας και πώς αυτές επηρεάζουν την ατμόσφαιρα της παράστασης;

Ζωή Χατζηαντωνίου: Η σκηνοθεσία, η δομή της δραματουργίας, η διδασκαλία των ηθοποιών και ο τρόπος που διαδέχονται οι σκηνές η μία την άλλη, είναι σαφώς επηρεασμένα περισσότερο από κινηματογραφικές πρακτικές και όχι θεατρικές -με την παραδοσιακή έννοια των όρων μιλώντας.

Σε μια εποχή που το θέατρο καλείται να συνομιλήσει με ένα κοινό πιο απαιτητικό και πιο «εκτεθειμένο» σε εικόνες και αφηγήματα, ποιος πιστεύετε ότι είναι ο ρόλος του σήμερα και τι θέλετε εσείς να προσφέρετε ως δημιουργός;

Ζωή Χατζηαντωνίου: Θα ήθελα να μπορέσω να δημιουργήσω μαζί με τους ηθοποιούς και τους συνεργάτες μου έναν τόπο και χρόνο που λειτουργεί διασταλτικά και διαφωτιστικά. Ο θεατής να φεύγει από τη θεατρική αίθουσα παίρνοντας μαζί του μια νέα σκέψη, μια νέα ιδέα, ένα μικρό πολύτιμο κλειδί που ξεκλειδώνει αναπάντητα ερωτήματά του ή απλώς τα φωτίζει, αφού του δίνεται η ευκαιρία να τα μοιραστεί, να αντιληφθεί και να παρηγορηθεί ότι είμαστε μαζί σε αυτήν την απορία της ζωής.

Πώς βλέπετε το θέατρο στην Ελλάδα; Μπορεί κανείς να ζήσει από αυτό;

Ζωή Χατζηαντωνίου: Κάθε πρωί ξυπνάω με τη σκέψη τι δουλειά να κάνω για να ζήσω ως πραγματικός ενήλικας με ανάγκες και υποχρεώσεις αντίστοιχες της πραγματικής ηλικίας μου. Αφού δεν πήρα ποτέ στα σοβαρά την απόφαση να φύγω από τη χώρα.