Όλγκα Τοκάρτσουκ: Η φύση ως μάρτυρας και ο άνθρωπος ως ένοχος στο υπαρξιακό θρίλερ της

Με το Οδήγησε το αλέτρι σου πάνω από τα οστά των νεκρών, η Όλγκα Τοκάρτσουκ επιβεβαιώνει γιατί θεωρείται μια από τις πιο ανήσυχες και ριζοσπαστικές φωνές της σύγχρονης ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. Το μυθιστόρημα, που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε μετάφραση της Αναστασίας Χατζηγιαννίδη, συνδυάζει στοιχεία οικολογικής συνείδησης, φιλοσοφικού στοχασμού και αστυνομικού σασπένς, ανατρέποντας κάθε αναγνωστική βεβαιότητα.

Στο επίκεντρο βρίσκεται η Γιανίνα Ντουσέικο, μια μοναχική γυναίκα σε μια απομονωμένη κοινότητα στα σύνορα Πολωνίας–Τσεχίας. Αστρολόγος, λάτρης της ποίησης του Μπλέικ και υπερασπίστρια των ζώων, παρακολουθεί τον χειμερινό τόπο να γίνεται πεδίο μιας σειράς μυστηριωδών δολοφονιών. Τα θύματα είναι κυρίως κυνηγοί – και η φύση μοιάζει να επιστρέφει τα χτυπήματα. Το ερώτημα που πλανάται: εκδικείται ο κόσμος των ζώων ή οι άνθρωποι κατασκευάζουν τους δικούς τους δαίμονες;

Η Τοκάρτσουκ δεν περιορίζεται στο θρίλερ· πλάθει έναν αφηγηματικό χώρο όπου το ρεαλιστικό συναντά το μυστικιστικό, και η ατμόσφαιρα φορτίζεται από την αίσθηση ενός αόρατου λογαριασμού που η φύση ζητά να κλείσει. Το παγωμένο τοπίο λειτουργεί σαν καθρέφτης της ανθρώπινης μοναξιάς, ενώ τα σύνορα –γεωγραφικά και ψυχικά– αποτελούν κεντρικό μοτίβο στην αναζήτηση ταυτότητας και νοήματος.

Η γλώσσα της συγγραφέως, ποιητική και υπόγεια ειρωνική, δημιουργεί ένα παλίμψηστο ιδεών γύρω από την ενοχή, τη μνήμη και την ηθική ευθύνη. Ταυτόχρονα, η έντονη συμβολικότητα και οι αστρολογικές αναφορές απαιτούν από τον αναγνώστη μια ενεργή συμμετοχή: δεν πρόκειται για ανάλαφρη αφήγηση, αλλά για μια πρόκληση σκέψης και ενσυναίσθησης.

Η μετάφραση της Χατζηγιαννίδη υπηρετεί την ιδιαίτερη υφή του έργου, διατηρώντας το λυρικό του βάθος και τις αιχμηρές στιγμές του χωρίς να εξομαλύνει την πολυπλοκότητά του. Έτσι, ο ελληνόφωνος αναγνώστης έρχεται σε άμεση επαφή με την εμβληματική φωνή της Πολωνής δημιουργού, η οποία, έχοντας τιμηθεί με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 2018, συνεχίζει να ερευνά τις ρωγμές ανάμεσα στην ανθρώπινη φύση και το φυσικό περιβάλλον.

Το αποτέλεσμα είναι ένα έργο που συνδυάζει την ένταση του αστυνομικού με τη φιλοσοφική αναζήτηση, μετατρέποντας τον τόπο σε αφηγηματικό όργανο και τον αναγνώστη σε μάρτυρα μιας ηθικής διελκυστίνδας. Η Τοκάρτσουκ δεν καταθέτει εύκολες απαντήσεις: απλώς φωτίζει τον δρόμο και μας αφήνει να ακολουθήσουμε τα ίχνη – ή να χαθούμε μέσα τους.