Bookreads: Μια «ασήμαντη» ζωή που καταπίνει ολόκληρη την ανθρώπινη μοίρα

Με οξυμένη αίσθηση του μέτρου, διεισδυτικό βλέμμα και σπάνια ικανότητα αφηγηματικής συμπύκνωσης, ο Δενδρινός χτίζει ένα μυθιστορηματικό σύμπαν όπου η προσωπική τραγωδία και ο συλλογικός μύθος συναντιούνται αβίαστα.

Στον πυρήνα του βιβλίου βρίσκεται ο αινιγματικός Δημόνικος Παχτατζής – ένας άντρας που κουβαλά τόσο τις αυτοσχέδιες μικρές ήττες του όσο και μια ζωή πλασμένη από μυστικά, μετανάστευση, αφανή πάθη και έναν πλούτο που μοιάζει περισσότερο κατάρα παρά κατάκτηση. Η ιστορία του ξεδιπλώνεται μέσα από μια δομή διπλής αφήγησης: η σημερινή Ελλάδα της κρίσης του 2012 συναντά τη μεταπολεμική μετανάστευση στη δεκαετία του ’60. Αυτή η συνύπαρξη δύο θρυμματισμένων εποχών λειτουργεί ως θεμέλιο πάνω στο οποίο ο συγγραφέας χτίζει ένα σχόλιο για τον άνθρωπο που διαρκώς προσπαθεί να ξεφύγει από τον εαυτό του – και πάντα αποτυγχάνει.

Η γραφή του Δενδρινού είναι εξαιρετικά κινηματογραφική. Οι εικόνες ταξιδιού, οι περιγραφές τόπων και ανθρώπων, οι εσωτερικές παλίρροιες του ήρωα αποτυπώνονται με σχεδόν ποιητική λεπτομέρεια, χωρίς να γίνονται ποτέ φλύαρες. Ο συγγραφέας επιτρέπει στον αναγνώστη να «μπει» μέσα στην ψυχολογία του Παχτατζή: την αγωνία του, τη δυσφορία του ανάμεσα στους άλλους, το αθέατο βάρος που κουβαλά. Οι σκηνές πάνω στο πλοίο είναι από τις κορυφαίες του βιβλίου· αποπνέουν μελαγχολία, μια αίσθηση φυγής που δεν γίνεται λύτρωση, και τον υπόγειο τρόμο της αλλαγής.

Το βιβλίο διαθέτει επίσης μια λεπτή, σχεδόν υποδόρια ειρωνεία. Ο Δενδρινός δεν ηρωοποιεί τον ήρωά του ούτε τον λυπάται. Τον κοιτά με αυστηρότητα αλλά και τρυφερότητα, αφήνοντας χώρο για τη γκρίζα ζώνη ανάμεσα στο σωστό και το λάθος, στο τυχαίο και στο μοιραίο. Στον Δημόνικο Παχτατζή εντοπίζει κανείς κάτι από την ελληνική ψυχογραφία της τελευταίας εκατονταετίας: την ανάγκη να ξεφύγεις, την αμηχανία μπροστά στο άγνωστο, την επιθυμία για μια ζωή αλλού – και την αδυναμία να αφήσεις πίσω όσα σε βαραίνουν.

Η παράλληλη διαδρομή του Μάρκου Αδάμη, υπαλλήλου που βλέπει ξαφνικά τη ζωή του να εκτροχιάζεται, λειτουργεί ως σύγχρονος καθρέφτης. Ο νεαρός άντρας έρχεται αντιμέτωπος με τον Παχτατζή σαν να κοιτάζει μια διαστρεβλωμένη εκδοχή του μέλλοντός του. Το εύρημα αυτό επιτρέπει στον Δενδρινό να συνδέσει δύο γενιές χαμένων ονείρων – τη γενιά που έφυγε για να σωθεί και εκείνη που έμεινε για να βυθιστεί στην κρίση.

Το ύφος του συγγραφέα παραμένει νηφάλιο, αλλά φορτισμένο. Το συναίσθημα δεν φωνάζει· υποβόσκει. Η γλώσσα είναι καθαρή, καλοδουλεμένη, με ρυθμό σχεδόν μουσικό. Και, κυρίως, οι χαρακτήρες παραμένουν ζωντανοί πολύ μετά το κλείσιμο των τελευταίων σελίδων – γιατί ο Δημόνικος Παχτατζής δεν είναι απλώς ένας μυθοπλαστικός ήρωας· μοιάζει με τον άνθρωπο που όλοι κάποτε συναντήσαμε ή από λίγο κινδυνεύσαμε να γίνουμε.

Με την «Ασήμαντη ιστορία του Δημόνικου Παχτατζή», ο Γιάννης Δενδρινός παραδίδει ίσως το πιο ώριμο, πιο ολοκληρωμένο του έργο. Μια νουβέλα που μιλά για μικρές, αδιόρατες ζωές – αυτές που, τελικά, κουβαλούν το μεγαλύτερο βάρος.

Ένα βιβλίο υπόγειας έντασης, λεπτοδουλεμένης αφήγησης και βαθιά ανθρώπινης αλήθειας. Ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ελληνικά έργα της χρονιάς.