ΠΩΣ ΑΠΟΤΥΠΩΣΑΝ ΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Η ιδέα της καταστροφής των Ψαρών απασχόλησε τον Γύζη από το 1896. Σε μια βάρκα που παλεύει με τα κύματα ξεχωρίζει η μορφή του όρθιου βρακοφόρου σε δυναμική στάση - έκφραση ελπίδας για πιθανή ευτυχή έκβαση και σωτηρία, ενώ οι υπόλοιποι αγωνίζονται να κρατηθούν ή να σώσουν όσους έχουν πέσει στη θάλασσα. Μέσα στη βάρκα της φυγής έχουν ωστόσο μαζί τους μια εικόνα και τη σημαία που κυματίζει.

O François-Émile de Lansac ασχολήθηκε με την ιστορική ζωγραφική, ενώ ειδικά οι σφαγές στο Μεσολόγγι το 1825-1826 είχαν ευαισθητοποιήσει ιδιαίτερα το γαλλικό κοινό. H συγκεκριμένη σκηνή φέρει όλη τη δραματικότητα του ρομαντικού κινήματος μέσα από την απεικόνιση των νεκρών αλλά και το κόκκινο χρώμα που νοερά συνδέει τα μέλη της οικογένειας.

Το έργο αντιπαραθέτει δύο κόσμους, αυτόν του πολιτισμού (Ελλάδα) με αυτόν της βιαιότητας και του χάους (Τουρκία), αντίθεση ιδιαίτερα διαδεδομένη χάρη στο αφήγημα βαρβαρότητας εναντίον χριστιανισμού. Στα τέσσερα γωνιακά τρίγωνα διαφαίνονται γραμμένες οι αξίες της θρησκείας, της πατρίδας, της δόξας και της ευημερίας.

Έργο με τολμηρούς χρωματικούς τόνους, που παραπέμπουν στην «ανατολίζουσα» περίοδό του ζωγράφου, με εμφανή την επιρροή της μελέτης του Rubens.

Ο πίνακας επικεντρώνεται στην σκηνή απελπισίας των γυναικών που γνωρίζουν πως ο θάνατος και η θυσία τους είναι μονόδρομος. Το επεισόδιο αυτό από τον Ζάλογγο αποκτά μυθικές διαστάσεις στο πλαίσιο του φιλελληνισμού στη Γαλλία και βοηθά τον αγώνα των επαναστατημένων Ελλήνων.

«Ο δαιμόνιος Σολωμός με ενέπνευσεν» δήλωσε για το έργο του ο ίδιος ο καλλιτέχνης, που όμως απογοητεύτηκε από την υποδοχή του κοινού: Η αλληγορική και συμβολιστική απόδοση της μορφής, με στοιχεία του σύγχρονου μοντερνιστικού Jugendsti προκάλεσε αρνητικά σχόλια και κατακρίθηκε και για τη βλοσυρότητα του βλέμματος, προτού αποκατασταθεί ως έργο τέχνης μεγάλης αξίας.

Το Μνημείο, σύμβολο μνήμης στην υπέρτατη θυσία για την ελευθερία και την αξιοπρέπεια, αναφέρεται στον περίφημο χορό του Ζαλόγγου. Είναι πολύ μεγάλο σε μέγεθος και αναπαριστά αφαιρετικά έξι γυναικείες μορφές που σέρνουν τον χορό και καθώς πλησιάζουν στον γκρεμό μεγεθύνονται κλιμακωτά.

Ο Γάλλος ζωγράφος εμπνέεται από την πολιορκία της Ακρόπολης και δημιουργεί ένα έργο με πρωταγωνίστρια την Ασήμω Λιδωρίκη, γυναίκα του φρούραρχου της Ακρόπολης Ιωάννη Γκούρα, απεικονίζοντάς την ως μια εικόνα της νίκης επί του κατακτητή.

Ο πίνακας που αναφέρεται στο μαρτύριο του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε’, απασχόλησε για πολλά χρόνια τον ζωγράφο, στις αρχές του 20ού αιώνα. Το έργο διακρίνεται για τα εμπρεσιονιστικά του χαρακτηριστικά, τόσο στα περιγράμματα όσο και στη χρήση των ιδιαίτερα ψυχρών χρωμάτων.

Ο πίνακας αναφέρεται στην πολιορκία της Ακρόπολης: Οι Έλληνες ήρωες παριστάνονται έφιπποι, επιβλητικοί, σε στάση αντιρεαλιστική με το πρόσωπο στραμμένα στο θεατή και επιμελημένη απόδοση. Πίσω από τους πρωταγωνιστές υψώνονται οι καπνοί της μάχης και στο βάθος διακρίνονται ο Παρθενώνας και τα τόξα του Ηρωδείου.

Η διεργασία της εικαστικής απόδοσης της Αποθέωσης του Αθανασίου Διάκου απασχόλησε τον Παρθένη στη δεκαετία του ‘30, με σχέδια, σπουδές και δύο ελαιογραφίες. Στον μεγάλο πολυπρόσωπο πίνακα, το κέντρο κατέχουν ο αναλαμβανόμενος ρασοφόρος Αθανάσιος Διάκος και απέναντι του ένα φτερωτός πολεμιστής, ίσως ο Λεωνίδας ή η παρουσία του θανάτου.

Ο Βολανάκης, ο σημαντικότερος Έλληνας θαλασσογράφος, απεικονίζει την επιτυχή προσπάθεια του πλοίου «Άρης», στις 26 Απριλίου του 1825, να διασπάσει τον κλοιό του αιγυπτιακού στόλου στο Ναυαρίνο, σε μία από τις αρτιότερες ναυμαχίες που φιλοτέχνησε.

Ο Κόντογλου στο έργο του δημιούργησε μορφές που προβάλλονται σε ενιαίο μονοχρωματικό βάθος, παριστάνονται με επίσημο και αυστηρό ύφος, στον τύπο και στη μορφολογία των αγίων της Εκκλησίας, αν και πρόκειται για κοσμικά πρόσωπα.

Είναι ο πρώτος έφιππος ανδριάντας στην ιστορία της νεοελληνικής τέχνης. Η χειρονομία του Κολοκοτρώνη, σύμφωνη με το νεοκλασικιστικό πνεύμα, δείχνει προς τα εμπρός, προς το πεδίο της μάχης, ενώ ο ίδιος απευθύνεται στους συμπολεμιστές του.

Στην επιβλητική Αίθουσα των Τροπαίων της Βουλής, δεσπόζει η μνημειακή ζωφόρος που παριστάνει θέματα από την Ελληνική Επανάσταση. Οι παραστάσεις περιτρέχουν τους τέσσερις τοίχους της αίθουσας σε μήκος 59 μ. και ύψος 1,20 μ. και ακολουθούν τη χρονική διαδοχή των γεγονότων, πολιτικών, διπλωματικών και πολεμικών που καθόρισαν τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας. Στην εικόνα βλέπουμε την υπογραφή του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου.

Ο πίνακας απεικονίζει την άφιξη του Άγγλου ποιητή και φιλέλληνα Λόρδου Μπάιρον στο Μεσολόγγι. Ο Θεόδωρος Βρυζάκης ταυτίστηκε όσο κανένας άλλος καλλιτέχνης με την απεικόνιση των γεγονότων της Επανάστασης, με πίνακες που στερούνται κάθε έννοιας ρεαλισμού και συνιστούν εντυπωσιακά, αλλά σαφώς σκηνοθετημένα δρώμενα.

Έργο ενός από τους σημαντικούς εκπροσώπους της σύγχρονης γλυπτικής, η «Περικεφαλαία Αυτοκτονίας» (1964) είναι έργο μνημειακό, έστω και μικρών διαστάσεων. Τεχνοτροπικά, το έργο παραπέμπει σε σουρεαλιστικές και ντανταϊστικές αναφορές και εκτέθηκε το 1986 στην ατομική του έκθεση, με τίτλο «Ανατόπιση – Αναζήτηση», στον Προμαχώνα του Αγίου Γεωργίου του μεσαιωνικού κάστρου της Ρόδου.

Το έργο απεικονίζει την πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας στο Τσεσμέ από τον Κωνσταντίνο Κανάρη και τους συντρόφους του, το 1822. Την πυρπόληση φιλοτέχνησε ο Νικηφόρος Λύτρας, βασισμένος στις διηγήσεις του ίδιου του Κανάρη, ο οποίος επισκεπτόταν τον ζωγράφο στο εργαστήριό του κατά την περίοδο δημιουργίας του έργου.

Αποτελείται από 12 φύλλα, τα οποία ενωμένα φτάνουν σε συνολικό μέγεθος 205x205 εκ. και θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά έργα Ρήγα Φεραίου, καθώς προσδιορίζει τον Ελληνισμό με ιστορικά και πολιτισμικά κριτήρια και όχι γεωγραφικά. Η Χάρτα του Ρήγα προστατεύεται με νόμο, θεωρούμενη πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας.

Τα Προπύλαια του Μονάχου είναι το σημαντικότερο φιλελληνικό μνημείο. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό κτήριο, το οποίο έχει τη μορφή μνημειακής πύλης εισόδου στη γερμανική πόλη. Κατασκευάστηκε με πρότυπο τα Προπύλαια της Αθηναϊκής Ακρόπολης και για τη διακόσμησή του επιλέχθηκαν αρχαιοπρεπείς σκηνές από την Ελληνική Επανάσταση και ανάγλυφες παραστάσεις μαχών των Ελλήνων εναντίον των Τούρκων.

Το έργο αναφέρεται στον όρκο που έδιναν όσοι μυούνταν στη Φιλική Εταιρεία. Η σκηνή που αποτύπωσε ο Νικόλαος Ξυδιάς-Τυπάλδος λαμβάνει χώρα στο σκοτεινό εσωτερικό μιας εκκλησίας, με τον καλλιτέχνη να μην δίνει έμφαση στις λεπτομέρειες, αλλά στο πέρασμα από το φως στο σκοτάδι.