Νέοι δρόμοι ανοίγονται στην αντιμετώπιση του καρκίνου του παγκρέατος

Από το 2010, ο κ. Γρηγόρης Τσιώτος, Πρόεδρος του Ελληνικού Ινστιτούτου Παγκρέατος, Διευθυντής Α΄ Χειρουργικής Κλινικής του νοσοκομείου ΜΗΤΕΡΑ-ΥΓΕΙΑ, με μακρά θητεία στην Mayo Clinic και στις επεμβάσεις του καρκίνου του παγκρέατος, πρωτοπορεί με την ομάδα του σε ελληνικό έδαφος, κατορθώνοντας να μετατρέψει τους αποκαλούμενους ως «ανεγχείρητους» όγκους του παγκρέατος σε εγχειρήσιμους. Ήδη από το 2019, τα αποτελέσματα των πρώτων 24 ασθενών στους οποίους εφαρμόστηκε η απαιτητική αυτή τεχνική μετατροπής των ανεγχείρητων όγκων σε εγχειρήσιμους με αφαίρεση και των γειτονικών εμπλεκομένων αρτηριών και φλεβών δημοσιεύθηκαν στο αμερικανικό επιστημονικό περιοδικό «Journal of Pancreatic Cancer» / https://www.liebertpub.com/doi/10.1089/pancan.2019.0013. Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόκειται για την πρώτη από την Ελλάδα δημοσίευση στη διεθνή ιατρική βιβλιογραφία πάνω στο ειδικό αυτό θέμα.

Με αφορμή εξ άλλου την νεότερη και πλέον πρόσφατη δημοσίευση στην έγκριτη επιστημονική επιθεώρηση «International Journal of Surgery» / https://doi.org/10.1016/j.ijscr.2020.09.194 της πρωτοποριακής για τα ελληνικά δεδομένα εγχείρησης παγκρεατεκτομής με ολική συναφαίρεση της κοιλιακής αρτηρίας που πραγματοποιήθηκε σε ασθενή με προχωρημένο καρκίνο του παγκρέατος, συναντήσαμε τον κ. Γρηγόρη Τσιώτο, ο οποίος μας μίλησε για τις δυσκολίες αυτής της απαιτητικής επέμβασης. Παράλληλα, ο διακεκριμένος χειρουργός αναφέρθηκε και στα «όπλα» που διαθέτει στη «φαρέτρα» της η σύγχρονη ιατρική στο μέτωπο της μάχης με τον καρκίνο του παγκρέατος, αλλά και για όλα όσα θα δούμε τα επόμενα χρόνια.

Κε Τσιώτο, η πρόσφατη δημοσίευση στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «International Journal of Surgery» της πρωτοποριακής επέμβασης παγκρεατεκτομής με ολική συναφαίρεση της κοιλιακής αρτηρίας που πραγματοποιήσατε σε ασθενή με τοπικά προχωρημένο καρκίνο μας γέμισε όλους υπερηφάνεια και αισιοδοξία, ανεβάζοντας ακόμη πιο ψηλά την ελληνική χειρουργική. Πείτε μας λίγα λόγια για αυτή την απαιτητική επέμβαση.

Κατ’ αρχήν, πρωτοποριακή είναι για την Ελλάδα, δεδομένου ότι ποτέ στο παρελθόν δεν είχε πραγματοποιηθεί. Όπως δημοσιεύεται και επικυρώνεται πλέον στην διεθνή ιατρική βιβλιογραφία, η συγκεκριμένη εγχείρηση είναι η πρώτη που έγινε ποτέ στην χώρα μας. Είναι όμως πολύ σπάνια εγχείρηση στα παγκρεατικά κέντρα και διεθνώς. Χαρακτηριστικά να αναφέρουμε ότι υπάρχουν δύο δημοσιεύσεις που συγκεντρώνουν πολλά τέτοια περιστατικά από πολλά νοσοκομεία. Η πρώτη συγκεντρώνει 191 περιστατικά από 23 παγκρεατικά κέντρα σε 18 χρόνια (2000-2017) και η δεύτερη 283 περιστατικά από 18 ασιατικά κέντρα σε 38 χρόνια. Από τις δύο αυτές επιστημονικές ανακοινώσεις φαίνεται ότι κατά μέσον όρο γίνεται μία τέτοια εγχείρηση ανά νοσοκομείο κάθε δύο χρόνια. Η μεγάλη δυσκολία της έγκειται στο ότι για να αφαιρεθεί ένας τόσο εκτεταμένος όγκος παγκρέατος, πρέπει να αφαιρεθεί μαζί του και μία κρισιμότατη αρτηρία του σώματος (η κοιλιακή αρτηρία) που δίνει αίμα στο ήπαρ, στο στομάχι και στον σπλήνα. Πριν λοιπόν αφαιρεθεί, πρέπει να έχουμε εξασφαλίσει ότι το αίμα θα φτάνει στα όργανα αυτά χωρίς πρόβλημα με άλλους τρόπους (by pass). Ο συνδυασμός λοιπόν, της δημιουργίας by pass και της αφαίρεσης της κοιλιακής αρτηρίας ακριβώς στο σημείο που διακλαδίζεται από την αορτή, την μεγαλύτερη αρτηρία του σώματος, κάνει την εγχείρηση αυτή ιδιαίτερα δύσκολη τεχνικά και μάλιστα, δυνητικά επικίνδυνη εάν δεν γίνει από ομάδα που έχει αποδεδειγμένη αντικειμενικά εμπειρία σε τέτοιου επιπέδου χειρουργική.

Πότε ξεκινήσατε με την ομάδα σας να προσπαθείτε να βρείτε τρόπους να μετατρέψετε συμβατικά ανεγχείρητους όγκους σε εγχειρήσιμους;

Την δεκαετία 1990-2000 που ήμουν στην Mayo Clinic, όπου η χειρουργική του παγκρέατος ήταν σε κορυφαίο επίπεδο, δεν είχαν γίνει ακόμα τέτοιες μετατροπές ανεγχείρητου σε εγχειρήσιμο. Από τότε όμως με τους εκεί συναδέλφους και δασκάλους μας, όλοι σκεφτόμασταν και σχεδιάζαμε τα επόμενα βήματα, δηλαδή την αφαίρεση των εμπλεκόμενων φλεβών και αρτηριών, ώστε να αυξήσουμε τους όγκους που να μπορούμε να αφαιρέσουμε. Άλλωστε, αυτό ακριβώς, η εμπλοκή αρτηριών και φλεβών δηλαδή, ήταν μέχρι τότε το απαγορευτικό όριο. Από το 2001 που ήρθα στην Ελλάδα, διατήρησα πολύ στενή και συχνή τηλεφωνική επικοινωνία με τους συναδέλφους της Mayo Clinic και μοιραζόμασταν ιδέες για το πώς θα προχωρήσουμε. Κάτι τέτοιο θα ήταν ακραία πρωτοποριακό για την εποχή διεθνώς. Στην Mayo Clinic άρχισαν να αφαιρούν εμπλεκόμενες φλέβες το 2006. Εμείς στην Ελλάδα αρχίσαμε το 2010. Βέβαια, αυτή η αλλαγή επιπέδου (ας την πούμε έτσι) απαιτεί πρώτα άριστη γνώση και εφαρμογή της βασικής χειρουργικής παγκρέατος, δηλαδή των εγχειρήσεων εκείνων όπου δεν εμπλέκονται φλέβες και αρτηρίες. Αυτό είναι σημαντικό γιατί η αφαίρεση παγκρέατος (έστω και χωρίς φλέβες) είναι κατά πολύ η δυσκολότερη και η πιο δυνητικά επικίνδυνη εγχείρηση στην κοιλιά. Πρέπει λοιπόν μία χειρουργική ομάδα να έχει αποδείξει την άριστη εφαρμογή των εγχειρήσεων αυτών με πολύ χαμηλές επιπλοκές, πριν αποπειραθεί να επεκταθεί σε αφαίρεση φλεβών, δηλαδή στην μετατροπή των ανεγχείρητων όγκων σε εγχειρήσιμους.

Πέρα από το επιστημονικό-χειρουργικό κομμάτι που αξιολογείται από την ιατρική κοινότητα, ο κόσμος ενδιαφέρεται και για την ποιότητα ζωής των ασθενών που υποβάλλονται σε αυτές τις πρωτοποριακές επεμβάσεις. Ποιο είναι το προσδόκιμο ζωής και πόσο «λειτουργικός» είναι ο ασθενής μετά από μια τέτοια επέμβαση;

Το προσδόκιμο ζωής ασθενών εάν ο όγκος παραμείνει ανεγχείρητος είναι στατιστικά κατά μέσον όρο 8-10 μήνες. Εάν αφαιρεθεί όμως, μαζί με τις εμπλεκόμενες φλέβες ή αρτηρίες, το προσδόκιμο ανεβαίνει σε μέσον όρο πάνω από τρία χρόνια. Εμείς έχουμε κάποιους ασθενείς που έχουν ξεπεράσει τα 4, 5, 6, και 7 χρόνια. Οι ασθενείς φυσικά είναι λειτουργικοί και ζουν μια κανονική ζωή με την πιθανότητα ότι κάποιοι από αυτούς (όχι όλοι) χρειάζονται ρύθμιση του σακχάρου τους, ή κάποια πρόσθετα παγκρεατικά ένζυμα μαζί με το φαγητό τους. Για παράδειγμα, ο ασθενής που υπεβλήθη στην αφαίρεση της κοιλιακής αρτηρίας για τον τοπικά εκτεταμένο όγκο που θεωρείτο συμβατικά ανεγχείρητος, αλλά εμείς αφαιρέσαμε, επέστρεψε στο επαγγελματικό του γραφείο εργαζόμενος σε 6 εβδομάδες.

Δείτε τι λένε οι ασθενείς του κου Τσιώτου μετά την επέμβαση τους.

Πιστεύετε ότι στο μέλλον, θα καταφέρουμε να δούμε ακόμη πιο χαμηλά ποσοστά θνητότητας στους ασθενείς με καρκίνο του παγκρέατος;

Βέβαια, αλλά η βελτίωση δεν θα έρθει μόνο από την χειρουργική. Ήδη, τα αποτελέσματα που εμείς έχουμε επιτύχει και δημοσιεύσει με την αφαίρεση όγκων που θεωρούνται συμβατικά ανεγχείρητοι, δεν οφείλονται μόνο στην χειρουργική μας τεχνική, αλλά και στην κατάλληλη και στρατηγική χρήση της χημειοθεραπείας και της ακτινοθεραπείας. Η περαιτέρω βελτίωση στους τομείς αυτούς, πιστεύω ότι θα καταστήσει ακόμα περισσότερους όγκους εγχειρήσιμους και θα βελτιώσει την επιβίωση των ασθενών στους οποίους οι όγκοι αφαιρούνται.

Κλείνοντας, θα ήθελα να σας ρωτήσω ποιο είναι το δικό σας, προσωπικό «στοίχημα» αναφορικά με τη νόσο που χειρουργείτε;

Όταν έχουμε να κάνουμε με μία έως τώρα θεωρούμενη θανατηφόρο νόσο στην οποία με πολύ μεγάλη προσπάθεια και με χρήση πολλών και προχωρημένων όπλων, έγινε κατορθωτό να αυξηθεί η επιβίωση σε σύγκριση με τα μέχρι πρόσφατα δραματικά στατιστικά στοιχεία, δεν μπορούμε να μιλάμε για «προσωπικό στοίχημα». Προσεγγίζουμε ταπεινά το πρόβλημα, με πλήρη επίγνωση ότι γενικά έχει πολύ κακή πρόγνωση συγκριτικά με άλλους καρκίνους (μαστού, παχέος εντέρου), με τεράστιο σεβασμό στους ασθενείς και στις οικογένειές τους, και με απόλυτη αφοσίωση στην εξατομικευμένη εφαρμογή των πιο προωθημένων τεχνικών για την αντιμετώπιση της νόσου τους. Ο ρόλος μας είναι να εξαντλούμε τα όρια της επιθετικής αλλά ασφαλούς χειρουργικής, όπως εφαρμόζεται στα πλέον αναγνωρισμένα διεθνώς κέντρα παγκρεατικής χειρουργικής, να συνεργαζόμαστε με ογκολόγους που μοιράζονται την ίδια προσέγγιση, ώστε να αυξάνονται οι ασθενείς στους οποίους οι όγκοι αφαιρούνται, ενώ θεωρούνται ανεγχείρητοι, και να αυξάνεται η επιβίωση όσων μπόρεσαν να χειρουργηθούν. Σε ένα τόσο δύσκολο, σύνθετο και πολυπαραγοντικό πρόβλημα ζωής ή θανάτου, επιμένω ότι δεν δικαιούμαστε να μιλάμε για «προσωπικά στοιχήματα».

Info:

Ο κος Γρηγόρης Τσιώτος, από αρχή της ειδικότητάς του στην Mayo Clinic (1990-1995), ανέπτυξε πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για την χειρουργική του ήπατος, του παγκρέατος και του πεπτικού γενικότερα. Το 1995 ήταν 1 από τους 4 μόνο χειρουργούς σε όλη την Αμερική που έγιναν δεκτοί για να ασκήσουν αυτήν την υποειδικότητα. Στην Ελλάδα ως σήμερα κανένας άλλος χειρουργός δεν έχει τέτοια πιστοποίηση, όχι μόνο από ίδρυμα επιπέδου Mayo Clinic, αλλά και από οποιοδήποτε άλλο από τις ΗΠΑ.

Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε με τον Χειρουργό κ. Τσιώτο Γρηγόριο, Επίκ. Καθηγητής Χειρουργικής Mayo Clinic & Διευθυντής Α΄ Χειρουργικής Κλινικής του Nοσοκομείου ΜΗΤΕΡΑ-ΥΓΕΙΑ, στα τηλ. 210 6867688 & 6972094230 ή επισκεφτείτε την ιστοσελίδα www.digestive-surgery.gr