Στοά Εμπόρων: Η ρετρό στοά της Αθήνας

Οι στοές της Αθήνας είναι κάτι παραπάνω από ένα αρχιτεκτονικό στοιχείο στην πυκνή δόμηση του κέντρου. Έχουν πρωταγωνιστήσει στην εμπορική και κοινωνική ζωή της πόλης και η κάθε μία έχει την δική της ταυτότητα και ιστορία. Η στοά Εμπόρων στην οδό Βουλής είναι από τις πιο γνωστές, όχι μόνο λόγω της κεντρικής τοποθεσίας της, αλλά και γιατί πέρασε διαδοχικές φάσεις δόξας και εγκατάλειψης. Από το 2014, το σήμα κατατεθέν της είναι οι πάνω από 30 επιγραφές παλιών καταστημάτων της Αθήνας που κρέμονται από την οροφή, δίνοντας στη στοά χρώμα και χαρακτήρα.

Το Μέγαρο του Ταμείου Εμπόρων και οι «χρυσές» δεκαετίες

Η στοά Εμπόρων συνδέει την οδό Βουλής με την οδό Λέκκα. Σχεδιάστηκε το 1950 από τους αρχιτέκτονες Λεωνίδα Μπόνη και Εμμανουήλ Λαζαρίδη και το πιο ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό της είναι ότι αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα που ενώνονται με μία διπλή μαρμάρινη σκάλα.

Η βασική είσοδος της στοάς βρίσκεται στο νούμερο 8-10 της οδού Βουλής, στο ισόγειο του Μεγάρου που στέγαζε το Ταμείο Εμπόρων από το οποίο και πήρε το όνομά της.

Η περίοδος ακμής της στοάς Εμπόρων ήταν οι δεκαετίες του ’60, του ’70 και του ’80. Το ότι βρίσκεται στην καρδιά του εμπορικού κέντρου και μάλιστα στο κτήριο που στεγάζει το Ταμείο Εμπόρων, σαφώς έπαιξαν κάποιον ρόλο. Επιπλέον, εκείνη την εποχή η εμπορική δραστηριότητα στην Αθήνα αυξανόταν και το μικροεμπόριο άνθιζε. Στο ισόγειο της στοάς στεγάζονταν για χρόνια καταστήματα κάθε είδους. Οι μεγαλύτεροι ίσως ακόμα να θυμούνται το υφασματάδικο, το φωτογραφείο ή το κατάστημα με τα καλλυντικά τη δεκαετία του 1980.

Οι αλλαγές στην εμπορική ζωή της Αθήνας τις δεκαετίες που ακολούθησαν καθόρισαν τη μοίρα της στοάς. Το 2006 το Ταμείο Εμπόρων μετεγκαταστάθηκε στην οδό Ακαδημίας. Ήδη τότε πολλά καταστήματα είχαν κατεβάσει ρολά και η στοά που κάποτε έσφυζε από ζωή, είχε πια μετατραπεί σε μία στοά «φάντασμα».

Η ενέργεια «ΑθήΝεον» και οι προσπάθειες για αναγέννηση

Μία πρώτη προσπάθεια για να ξαναζωντανέψει η στοά Εμπόρων έγινε το 2014 στα πλαίσια της δράσης «Ίχνη Εμπορίου» του Δήμου Αθηναίων. Καλλιτεχνικές ομάδες μετέτρεψαν τα άδεια καταστήματα μέσα στη στοά σε εργαστήρια ανοιχτά για το κοινό.

Την ίδια χρονιά, η ομάδα εικαστικού φωτισμού Beforelight εγκατέστησε δεκάδες φωτεινές επιγραφές παλιών καταστημάτων κατά μήκος της οροφής. Η ενέργεια είχε το όνομα «ΑθήΝεον» και το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό. Οι ταμπέλες με επωνυμίες μικρομεσαίων επιχειρήσεων της Αθήνας μίας άλλης εποχής, έδωσαν στη στοά χρώμα, ζωντάνια και χαρακτήρα.

Οι επιγραφές υπάρχουν στην οροφή μέχρι και σήμερα και πράγματι ανέδειξαν τη στοά με έναν πρωτότυπο τρόπο. Στόχος των τότε ενεργειών ήταν η στοά να ξαναγίνει ένα φιλόξενο μέρος για τους Αθηναίους όπως και έγινε, όχι όμως για πολύ. Τα καταστήματα σύντομα ξανάδειασαν και η στοά ερήμωσε και πάλι.

Η δεύτερη προσπάθεια για να αποκτήσει ξανά η στοά Εμπόρων τον εμπορικό της χαρακτήρα και την παλιά της αίγλη, έγινε το 2018 με το πρόγραμμα «Κατάστημα στο Κέντρο» του Δήμου Αθηναίου. Στους μέχρι τότε εγκαταλελειμμένους χώρους του ισογείου εντός της στοάς άνοιξαν οκτώ καταστήματα. Μακροπρόθεσμα όμως, ούτε αυτή η ενέργεια είχε επιτυχία. Όλα τα καταστήματα που άνοιξαν τότε, έκλεισαν μέσα σε δύο χρόνια και η στοά Εμπόρων ερήμωσε για μία ακόμα φορά.

Τα καταστήματα που άντεξαν

Σταθερά ανοιχτά όλα αυτά τα χρόνια στη στοά Εμπόρων είναι τρία μόνο καταστήματα. Κοινό χαρακτηριστικό και των τριών είναι ότι οι είσοδοι των καταστημάτων δεν βρίσκονται μέσα στη στοάς, κάτι που πιθανά να έπαιξε κάποιον ρόλο στο να παραμείνουν ανοιχτά. Είναι το ζαχαροπλαστείο «Άριστον» , το εργαστήρι ωρολογοποιίας «Ν. Σιδερής» και η βιοτεχνία με δερμάτινα ρούχα των αδερφών Χατζηδημητριάδη.

Το ζαχαροπλαστείο «Άριστον» βρίσκεται στην οδό Βουλής 10 από το 1910, πολύ πριν σχεδιαστεί η στοά και το κτήριο πάρει τη σημερινή του μορφή. Εκεί φτιάχτηκε η πρώτη τυρόπιτα κουρού της Αθήνας και θεωρείται ένα από τα εμβληματικά ζαχαροπλαστεία της πόλης.

Το εργαστήρι ωρολογοποιίας παραδίπλα, στο νούμερο 8, πρωτοάνοιξε το 1928 και σήμερα το «τρέχει» ο Νίκος Σιδερής, εγγονός και συνονόματος του ιδρυτή της επιχείρησης. Όσο για τη βιοτεχνία δερμάτινων ενδυμάτων, βρίσκεται στην οδό Λέκκα 10 και είναι πιο απομονωμένη, στο ανοιχτό κομμάτι της στοάς.

Τα τρία αυτά καταστήματα έκαναν τη διαφορά όλα αυτά τα χρόνια και είναι τα μόνα σήμερα που δίνουν ζωή στην κατά τα άλλα πλήρως εγκαταλελειμμένη στοά. Ο κόσμος την προσπερνά καθώς ανεβοκατεβαίνει την οδό Βουλής και οι φωτεινές επιγραφές των καταστημάτων είναι οι μόνες πια που θυμίζουν την εμπορική της φυσιογνωμία. Το μέλλον; Άγνωστο. Τόσο η στοά, πάντως, όσο και το Μέγαρο του Ταμείου Εμπόρων, έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα, συνεπώς υπάρχει ακόμα ελπίδα να αξιοποιηθούν κατάλληλα ώστε να αναδειχθούν η ταυτότητα και η ιστορία τους.