Οι κίνδυνοι και οι παγίδες στην παροχή εγγυήσεων ασφάλειας στην Ουκρανία - Τα κρίσιμα ερωτήματα

Ο Ζελένσκι γνωρίζει ότι μακροπρόθεσμα, η αριθμητική υπεροχή και ο εξοπλισμός της Ρωσίας θα συντρίψουν την ουκρανική αντίσταση. Γι' αυτό επιμένει εδώ και καιρό ότι οποιαδήποτε συμφωνία πρέπει να περιλαμβάνει υποσχέσεις προς την Ουκρανία ότι οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θα εμποδίσουν τους Ρώσους να ξαναρχίσουν την επίθεσή τους σε ένα ή δύο χρόνια.

To CNNi, αποτυπώνει τα κρισιμότερα ερωτήματα και όσα πρέπει να γνωρίζετε για αυτό το κρίσιμο μέρος της πορείας για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία.

Πώς θα μοιάζουν οι εγγυήσεις ασφάλειας και ποιοι θα εμπλακούν;

Πρώτον, πρόκειται για αχαρτογράφητο έδαφος: H «Συμμαχία των Προθυμών», μια ομάδα βασικών συμμάχων της Ουκρανίας, εξακολουθεί να επεξεργάζεται τι μπορεί να προσφέρει ρεαλιστικά.

Ο σκοπός είναι αρκετά σαφής: Να αποτρέψει τους Ρώσους από νέες επιθέσεις κατά της Ουκρανίας τα επόμενα χρόνια. Η μορφή είναι λιγότερο σαφής, αλλά πιθανότατα θα υπάρχει ένα σχέδιο για την αποστολή δυνάμεων στο έδαφος και την υποστήριξη της Ουκρανίας από τη θάλασσα και τον αέρα. Θα υπάρξει επίσης βοήθεια για την ανασυγκρότηση του ουκρανικού στρατού, ο οποίος έχει εξαντληθεί από τον πόλεμο που διαρκεί πάνω από τρία χρόνια.

Πράγματι, ο Ζελένσκι έχει υποστηρίξει ότι ένας ισχυρός ουκρανικός στρατός αποτελεί από μόνος του μια εγγύηση ασφάλειας. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν τόνισε την υποστήριξη των συμμάχων για «έναν ισχυρό ουκρανικό στρατό, που θα μπορεί να αντισταθεί σε οποιαδήποτε απόπειρα επίθεσης και να την αποτρέψει, και επομένως χωρίς περιορισμούς σε αριθμό, ικανότητες και όπλα».

Νωρίτερα φέτος, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Γαλλία κατέληξαν στο σχέδιο μιας πολυεθνικής δύναμης που, σύμφωνα με τον πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου Κίρ Σταρμερ, θα «αναπτυχθεί μετά από κατάπαυση του πυρός για να αποτρέψει τη ρωσική επιθετικότητα για τα επόμενα χρόνια».

Αρχικά, υπήρχαν συζητήσεις για την ηγεσία των δύο χωρών σε ένα σώμα περίπου 30.000 στρατιωτών που θα αναπτυσσόταν στην Ουκρανία. Αυτό έδωσε τη θέση του σε συζητήσεις για μια μικρότερη αποτρεπτική δύναμη στο έδαφος και περισσότερο μια «ασφαλείας ομπρέλα» που θα παρέχεται από τους συμμάχους της, η οποία θα περιλαμβάνει θαλάσσια, αεροπορικά και εκπαιδευτικά στοιχεία.

Περίπου 30 χώρες έχουν προσχωρήσει στη συμμαχία. Ωστόσο, δεν είναι ακόμη σαφές τι θα είναι διατεθειμένες να συνεισφέρουν η καθεμία. Χώρες όπως η Γερμανία και η Ιταλία είναι απρόθυμες να δεσμεύσουν χερσαίες δυνάμεις, ενώ η Αυστραλία και ο Καναδάς ενδέχεται να είναι πιο πρόθυμες.

Η συμμαχία θα παρέχει «δυνάμεις ασφαλείας στη θάλασσα, στον αέρα και στην ξηρά, τις οποίες οι σύμμαχοι είναι έτοιμοι να διαθέσουν στην Ουκρανία», δήλωσε ο Μακρόν τη Δευτέρα. Πρόσθεσε: «Θα χρειαστεί να βοηθήσουμε την Ουκρανία με στρατεύματα στο έδαφος, για να διασφαλίσουμε ότι δεν θα υπάρξει εισβολή από τη Ρωσία στο μέλλον».

Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία πιθανότητα αυτή η μελλοντική δύναμη να αναπτυχθεί στην Ουκρανία και γύρω από αυτήν πριν από την παύση των εχθροπραξιών, και αυτό δίνει στο Κρεμλίνο αυτό που ορισμένοι αναλυτές αποκαλούν ισχυρό βέτο.

Ο Ζελένσκι δήλωσε την Τρίτη: «Ήδη εργαζόμαστε για το συγκεκριμένο περιεχόμενο των εγγυήσεων ασφάλειας», μια διαδικασία που θα συνεχιστεί με γοργούς ρυθμούς τις επόμενες εβδομάδες.

Αλλά εδώ είναι το πρόβλημα. Μια πλήρως ανεπτυγμένη δύναμη ασφαλείας που θα απλώνεται σε μια πρώτη γραμμή 1.000 χιλιομέτρων θα απαιτούσε πολύ περισσότερα από 100.000 στρατιώτες, κάτι που είναι πολύ δύσκολο για τους ευρωπαϊκούς στρατούς, οι οποίοι έχουν συρρικνωθεί από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.

Στη δεκαετία του 1990, για παράδειγμα, ένα σώμα 60.000 ανδρών του ΝΑΤΟ αναπτύχθηκε σε μια πολύ μικρότερη πρώτη γραμμή στον πόλεμο της Βοσνίας.

Προσθέστε την εφοδιαστική, τις εναλλαγές και τη δομή διοίκησης σε ό,τι πρέπει να επιλυθεί. Και τους κανόνες εμπλοκής σε περίπτωση παραβίασης της εκεχειρίας, οι οποίοι θα πρέπει να συμφωνηθούν από όλες τις κυβερνήσεις που έχουν στρατεύματα στο έδαφος.

«Η δύναμη που θα αναπτυχθεί θα πρέπει να είναι αξιόπιστη για τη Μόσχα και η συμμαχία να είναι αποφασισμένη να δράσει αποφασιστικά σε περίπτωση παραβίασης της εκεχειρίας», σύμφωνα με έκθεση του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (IISS).

Πιο εφικτή, σύμφωνα με στρατιωτικούς αναλυτές, θα μπορούσε να είναι μια αποτρεπτική δύναμη περίπου 10.000 στρατιωτών, ένα είδος προειδοποίησης προς τη Ρωσία ότι οποιαδήποτε επανάληψη των επιθέσεων θα είχε κόστος. Αυτή η δύναμη θα βρισκόταν στην Ουκρανία, αλλά όχι απαραίτητα κοντά στις γραμμές του μετώπου.

«Η αποτρεπτική της επίδραση στις ρωσικές δυνάμεις θα επιτυγχάνονταν κυρίως από την ίδια την παρουσία της, καθώς η ικανότητά της για επιχειρήσεις υψηλής έντασης θα ήταν περιορισμένη», αναφέρει το IISS για αυτή την επιλογή.

Υπήρχαν στο παρελθόν εγγυήσεις ασφάλειας στην Ουκρανία;

Στην πραγματικότητα όχι. Υπήρχε ένας δίαυλος εφοδιασμού όπλων –τόσο από την Ευρώπη όσο και από τις ΗΠΑ– καθ' όλη τη διάρκεια του πολέμου, καθώς και σημαντική ανταλλαγή πληροφοριών. Και κατά τη διάρκεια της διοίκησης Μπάιντεν, έγινε πολύς λόγος για την πορεία της Ουκρανίας προς την πλήρη ένταξη στο ΝΑΤΟ ή προς κάποιο καθεστώς συνεργασίας. Αλλά αυτή η προοπτική εξαφανίστηκε όταν ο Τραμπ επέστρεψε στην εξουσία.

Το Σαββατοκύριακο, ο Τραμπ επανέλαβε ότι η Ουκρανία δεν θα επιτραπεί να ενταχθεί στην Συμμαχία, σύμφωνα με ένα βασικό αίτημα της Ρωσίας.

Πριν από την πλήρη εισβολή της Ρωσίας, υπήρχε μια αποστολή παρακολούθησης υπό την αιγίδα του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, η οποία παρακολουθούσε τις παραβιάσεις κατά μήκος της γραμμής του μετώπου στην ανατολική Ουκρανία. Ωστόσο, δεν ήταν σε καμία περίπτωση εξοπλισμένη για να προσφέρει εγγυήσεις ασφάλειας και συχνά αγνοούνταν και από τις δύο πλευρές.

Ποιος θα είναι ο ρόλος των ΗΠΑ;

Αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα.

Μόλις τις τελευταίες ημέρες ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ συμφώνησε με την ιδέα να συμμετάσχουν οι ΗΠΑ στην παροχή εγγυήσεων ασφάλειας στην Ουκρανία. Προηγουμένως, ο ίδιος και άλλα μέλη της κυβέρνησής του είχαν δηλώσει κατηγορηματικά ότι αυτό ήταν ευθύνη των Ευρωπαίων.

Ο Τραμπ ήταν ασαφής σχετικά με τη φύση της δέσμευσης στις συνομιλίες του Λευκού Οίκου τη Δευτέρα. Σε μια ανάρτηση στο Truth Social, πρότεινε ότι οι εγγυήσεις «θα παρέχονταν από τις διάφορες ευρωπαϊκές χώρες, σε συντονισμό με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής».

Ωστόσο, την Τρίτη ο Τραμπ απέρριψε το ενδεχόμενο να αποσταλούν αμερικανικά στρατεύματα στο ουκρανικό έδαφος.

«Τι ακριβώς θα σημαίνει η συμμετοχή των ΗΠΑ θα συζητηθεί τις επόμενες ημέρες», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε σε συνέντευξή του στο Fox News.

Ωστόσο, ο Ρούτε χαρακτήρισε οποιαδήποτε συμμετοχή των ΗΠΑ ως «επανάσταση», κάτι που είναι αλήθεια, καθώς οι Ρώσοι δεν θα έδιναν ποτέ σοβαρή σημασία στην ιδέα μιας ευρωπαϊκής δύναμης ασφαλείας χωρίς την υποστήριξη των ΗΠΑ.

Ακόμα και έτσι, θα δεχτεί η Ρωσία αυτές τις θέσεις;

Με μια λέξη, όχι. Τη Δευτέρα, επανέλαβε την επιμονή της ότι δεν μπορεί να υπάρχουν στρατεύματα από καμία χώρα του ΝΑΤΟ στο ουκρανικό έδαφος. Η εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών Μαρία Ζαχάροβα απέρριψε «οποιοδήποτε σενάριο που προβλέπει την εμφάνιση στην Ουκρανία στρατιωτικού σώματος με τη συμμετοχή χωρών του ΝΑΤΟ».

Η Μόσχα έχει επίσης επιμείνει ότι οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία πρέπει να περιλαμβάνει περιορισμούς στον αριθμό και τις δυνατότητες του ουκρανικού στρατού. Λέει ότι και η ίδια δικαιούται εγγυήσεις ασφάλειας και πάντα ισχυριζόταν ότι η επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά είναι μία από τις βασικές αιτίες της σύγκρουσης.

Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την επιμονή του Τραμπ ότι στη σύνοδο κορυφής της Αλάσκας «ο Πούτιν συμφώνησε ότι η Ρωσία θα δεχόταν εγγυήσεις ασφάλειας για την Ουκρανία. Και αυτό είναι ένα από τα βασικά σημεία που πρέπει να λάβουμε υπόψη».

Το ερώτημα είναι αν ο Πούτιν μπορεί να πειστεί να επιτρέψει στην Ουκρανία να έχει οποιουδήποτε είδους εγγυήσεις ασφάλειας σε αντάλλαγμα για την εξασφάλιση των ρωσικών κερδών στο πεδίο της μάχης και – για παράδειγμα – την αναγνώριση της ρωσικής κυριαρχίας στην Κριμαία.

Την Τετάρτη, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ δήλωσε ότι η συζήτηση θεμάτων εγγυήσεων ασφάλειας για την Ουκρανία χωρίς τη συμμετοχή της Ρωσίας ήταν «ένας δρόμος που δεν οδηγεί πουθενά», φαινόμενος να κατακρίνει τις συνομιλίες της Δευτέρας μεταξύ των Ευρωπαίων ηγετών και του Ζελένσκι στο Λευκό Οίκο.

Υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις;

Υπάρχει πλέον περισσότερη συζήτηση σχετικά με το μέρος της εγγύησης ασφάλειας που θα παρέχεται με τη μορφή αεροπορικής κάλυψης για την Ουκρανία, κάπως όπως οι ζώνες απαγόρευσης πτήσεων πάνω από το Ιράκ τη δεκαετία του 1990, οι οποίες είχαν σχεδιαστεί για να αποτρέψουν τις επιθέσεις των δυνάμεων του Σαντάμ Χουσεΐν εναντίον των μειονοτήτων.

Μια τέτοια παρουσία θα παρείχε επιτήρηση και αναγνώριση, αλλά θα δυσκολευόταν να διατηρήσει την αεροπορική υπεροχή σε περίπτωση πρόκλησης από τους Ρώσους. Και θα υπήρχε κίνδυνος ταχείας κλιμάκωσης εάν, για παράδειγμα, μαχητικά αεροσκάφη εμπλέκονταν σε αερομαχίες.

Και οι Ουκρανοί θέλουν δέσμευση, όχι εμπλοκή.

Πηγή: Not so easy: The perils and pitfalls in providing Ukraine with security guarantees, by Tim Lister CNNi.