Γρ. Μπιθικώτσης: Ο θάνατος του Τσιτσάνη συνέτριψε τον πατέρα μου - Τον έσωσε ο Χατζιδάκις

«Ο πατέρας μου ήταν ο ορισμός του ευαίσθητου ανθρώπου. Ένας τρυφερός, δοτικός πατέρας, που δεν τον άλλαξε η δόξα. Τέτοιοι άνθρωποι μας λείπουν σήμερα», θυμάται, περιγράφοντας τον άνθρωπο πίσω από τη φωνή που καθήλωνε ολόκληρη την Ελλάδα.

Με αφορμή τη συναυλία-αφιέρωμα στο Καλλιμάρμαρο για τον Γρηγόρη Μπιθικώτση που θα γίνει την Τετάρτη 17/9, ο γιος του, επίσης τραγουδιστής, Γρηγόρης Μπιθικώτσης ο νεότερος θυμάται τις νυχτερινές ώρες στο πιάνο και στο μπουζούκι με τον πατέρα του, τις παιδικές στιγμές που τον διαμόρφωσαν και τη μοναδική σχέση τους ως δάσκαλος και γιος.

Μία από τις πιο ανθρώπινες ιστορίες ήταν η στιγμή που ο γιος Μπιθικώτσης τραγούδησε για πρώτη φορά μπροστά στον πατέρα του:

«Αυτό προέκυψε εντελώς τυχαία. Είχα τραγουδήσει σε ένα πάρτι και το έμαθε ο πατέρας μου. Επέμενε να με ακούσει, αλλά εγώ ντρεπόμουν πολύ. Ήταν δύσκολο να τραγουδήσω μπροστά σε έναν άνθρωπο που είχαν περάσει από το σπίτι μας τα μεγαλύτερα ονόματα του ελληνικού τραγουδιού για να τον τιμήσουν. Κάποια στιγμή επέμεινε τόσο, που μου είπε: «Αν δεν σε ακούσω σήμερα, θα σπάσω το μπουζούκι και θα τα κάνω όλα γυαλιά καρφιά. Έχω βγάλει όλη την Ελλάδα τραγουδιστές, εσένα δε θα ακούσω;».

Ο γιος του Μπιθικώτση, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, είναι σαν ένα ζωντανό αρχείο από το οποίο μπορούμε να αντλήσουμε πληροφορίες για τον πατέρα του οι οποίες δεν είναι γνωστές στο ευρύ κοινό, πληροφορίες σημαντικές και αποκαλυπτικές για τον χαρακτήρα του.

Μία από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές της ζωή του Γρηγόρη Μπιθικώτση, όπως μας εξηγεί ο γιος του ήταν όταν πέθανε ο Βασίλης Τσιτσάνης, είπε χαρακτηριστικά για εκείνη την περίοδο:

«Θυμάμαι τον πατέρα μου πόσο τον συνέτριψε ο θάνατος του Βασίλη Τσιτσάνη. Έκλεισε τον εαυτό του σε ένα δωμάτιο για μήνες, δεν μιλούσε, δεν έτρωγε».

Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης γεννήθηκε το 1922 στο Περιστέρι και αναδείχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους λαϊκούς ερμηνευτές της χώρας, συνεργαζόμενος με συνθέτες όπως ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Μάνος Χατζιδάκις, αλλά και ερμηνεύοντας ποιητές όπως ο Ρίτσος και ο Ελύτης.

Η φωνή του «έπαιρνε» τα λόγια των ποιητών και τα έκανε ζωντανά για το κοινό, και η ίδια η κληρονομιά του αποτελεί πηγή έμπνευσης για τον γιο του. Ο πατέρας Μπιθικώτσης ήταν μεγάλος δάσκαλος για τον γιο του, ήταν τύχη για τον ίδιο να έχει πατέρα και δάσκαλο μαζί.

«Κάθισα στο πιάνο, εκείνος έπιασε το μπουζούκι κι όταν τραγούδησα, με σταμάτησε και μου είπε: “Είσαι τραγουδιστής και είσαι καλός τραγουδιστής”. Αυτή η φράση δεν θα φύγει ποτέ από μέσα μου», αφηγείται ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης ο νεότερος, ανασύροντας στη μνήμη του τη στιγμή που συνειδητοποίησε την κλίση του στο τραγούδι.

Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης ο νεότερος ακολούθησε με σεβασμό την καλλιτεχνική πορεία της οικογένειας, ζώντας από κοντά την κληρονομιά ενός πατέρα που υπήρξε πρότυπο, δάσκαλος και άνθρωπος που άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στη μουσική και στις καρδιές των Ελλήνων.

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση:

Η συναυλία στο Καλλιμάρμαρο έχει έναν ιδιαίτερο συμβολισμό. Τι ακριβώς θα δει το κοινό;

Γρηγόρης Μπιθικώτσης: Στις 17 Ιουνίου θα ζήσουμε μια μεγάλη γιορτή για τον Γρηγόρη μας, για τον Γρηγόρη της Ελλάδας. Θα συμμετάσχουν κορυφαίοι ερμηνευτές, ενώ τη σκηνοθετική επιμέλεια έχει αναλάβει ο Λάκης Λαζόπουλος. Δεν είναι απλώς μια συναυλία· είναι μια βραδιά που θα αποτίσει φόρο τιμής σε έναν καλλιτέχνη που άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στο ελληνικό τραγούδι.

Στο προσωπικό επίπεδο, πώς θυμάστε τον πατέρα σας μέσα στο σπίτι;

Γρηγόρης Μπιθικώτσης: Ο πατέρας μου ήταν ο ορισμός του τρυφερού και ευαίσθητου ανθρώπου. Από εκείνον πήρα τόση αγάπη που δεν περιγράφεται με λόγια. Ήταν πάντα «από πάνω», δίπλα μου, με φροντίδα και αφοσίωση. Είχα την τύχη να μεγαλώσω με έναν πατέρα που δεν ήταν μόνο γλυκός και τρυφερός, αλλά και φίλος. Περνούσαμε πολλές ώρες μαζί, μιλούσαμε, μου αφηγούνταν με λεπτομέρειες τη ζωή του, με συμβούλευε τι να προσέχω. Ήταν πραγματικά ένας χρυσός άνθρωπος. Και βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε και τη μητέρα μου, μια γυναίκα εξίσου γλυκιά, γιατί η οικογένεια στηρίχθηκε και στους δύο.

Ζήσατε και πολλές στιγμές με τη μουσική μαζί, στο σπίτι;

Γρηγόρης Μπιθικώτσης: Αναρίθμητες. Εκείνος στο μπουζούκι, εγώ στο πιάνο, μέχρι αργά τη νύχτα, συχνά στις δύο και τρεις το πρωί. Εκείνος τραγουδούσε, εγώ συνόδευα, χωρίς τότε να ξέρω καν ότι θα γίνω τραγουδιστής. Σπούδαζα μουσική από παιδί, αλλά δεν φανταζόμουν ότι θα ακολουθήσω αυτόν τον δρόμο. Αυτές οι στιγμές όμως έχουν χαραχτεί μέσα μου. Όσο τις ζεις δεν αντιλαμβάνεσαι το μεγαλείο τους. Αργότερα, με την απουσία, καταλαβαίνεις πόσο ανεκτίμητες ήταν. Και εκεί είναι που σε πιάνει το παράπονο – γιατί έτσι είναι η ζωή, να φεύγουν οι άνθρωποι που αγαπάς περισσότερο. Εγώ με τον πατέρα μου τον Γρηγόρη είχαμε μια πολύ ιδιαίτερη σχέση, η οποία ξεπερνούσε τα όρια πατέρα – όπως είπα και πριν. Η αλήθεια είναι ότι, το έχω πει πολλές φορές, στην ουσία δεν έχω ποτέ συμφιλιωθεί με το χαμό του.

Πότε συνειδητοποιήσατε ότι ήσασταν κι εσείς τραγουδιστής;

Γρηγόρης Μπιθικώτσης: Αυτό προέκυψε εντελώς τυχαία. Είχα τραγουδήσει σε ένα πάρτι και το έμαθε ο πατέρας μου. Επέμενε να με ακούσει, αλλά εγώ ντρεπόμουν πολύ. Ήταν δύσκολο να τραγουδήσω μπροστά σε έναν άνθρωπο που είχαν περάσει από το σπίτι μας τα μεγαλύτερα ονόματα του ελληνικού τραγουδιού για να τον τιμήσουν. Κάποια στιγμή επέμεινε τόσο, που μου είπε: «Αν δεν σε ακούσω σήμερα, θα σπάσω το μπουζούκι και θα τα κάνω όλα γυαλιά καρφιά. Έχω βγάλει όλη την Ελλάδα τραγουδιστές, εσένα δε θα ακούσω;». Έπιασα λοιπόν το πιάνο, εκείνος το μπουζούκι και τραγουδήσαμε το "ένα όμορφο αμάξι με δυο άλογα". Σταμάτησε στη μέση και μου είπε: «Είσαι τραγουδιστής, και είσαι και καλός τραγουδιστής». Αυτή η στιγμή δεν θα σβηστεί ποτέ από τη μνήμη μου. Από εκείνη τη μέρα άρχισε να με διδάσκει το ρεπερτόριό του, από ρεμπέτικα και λαϊκά μέχρι μελοποιημένη ποίηση. Να έχεις τον Μπιθικώτση πατέρα και δάσκαλο μαζί, είναι η μεγαλύτερη τύχη που θα μπορούσε να έχει κανείς.

Ο Μπιθικώτσης που γνώρισε το κοινό μέσα από τα τραγούδια, ήταν και ο ίδιος άνθρωπος που είχατε στο σπίτι;

Γρηγόρης Μπιθικώτσης: Ακριβώς. Ο πατέρας μου ήταν ο άνθρωπος της διπλανής πόρτας. Η δόξα που γνώρισε, και μιλάμε για δόξα που λίγοι στην Ελλάδα έζησαν, δεν τον άλλαξε ποτέ. Ήταν δοτικός, απλός, πρόθυμος να βοηθήσει όποιον μπορούσε, γνωστό ή άγνωστο. Αυτό που τον πλήγωνε ήταν ότι στις μέρες μας οι άνθρωποι αντί να στηρίζουν ο ένας τον άλλον, συχνά κάνουν το αντίθετο. Έλεγε: «Τότε, όταν βλέπαμε κάποιον να έχει κάτι, του δίναμε μια ώθηση να πάει πιο ψηλά. Τώρα, αν δουν κάποιον να ξεχωρίζει, του ρίχνουν κι άλλες πέτρες να πάει κάτω». Αυτό ήταν το μεγάλο του παράπονο.

Ποιες ήταν οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετώπισε ως καλλιτέχνης;

Γρηγόρης Μπιθικώτσης: Ήταν πολλές. Έζησε δύσκολα παιδικά χρόνια, πείνα, κατοχή, εξορίες. Και μετά βρέθηκε να ερμηνεύει τους σπουδαιότερους ποιητές, χωρίς να έχει ακαδημαϊκή μόρφωση. Έπρεπε να διαβάσει, να μιλήσει μαζί τους, να κατανοήσει σε βάθος τα κείμενα για να μπορέσει να τα αποδώσει. Αυτό από μόνο του ήταν μια τεράστια πρόκληση. Θυμάμαι επίσης πόσο τον συνέτριψε ο θάνατος του Βασίλη Τσιτσάνη.

Έκλεισε τον εαυτό του σε ένα δωμάτιο για μήνες, δεν μιλούσε, δεν έτρωγε.

Τον έβγαλε από αυτή τη μελαγχολία ο Μάνος Χατζιδάκις, λέγοντάς του:

«Γρηγόρη, φτάνει πια».

Αυτή η αντίδραση δείχνει και το μέγεθος της ευαισθησίας του.