«Καιρός των κρυστάλλων» της Ελένης Στελλάτου – Ένα δυστοπικό παραμύθι για τη θραύση του σώματος

Στήνοντας μια παραμυθένια αλλά σκοτεινή σκηνή στις αρχές του 20ού αιώνα, η συγγραφέας τοποθετεί τους ήρωές της σε μια κοινότητα που καταρρέει υπό το βάρος ενός ανεξήγητου φαινομένου: ανθρώπινα σώματα που σιγά-σιγά μεταμορφώνονται σε πορσελάνη και στη συνέχεια σε καθάριο κρύσταλλο.

Μια πόλη-δοκιμασία

Όλα ξεκινούν με δύο φαινομενικά άσχετα περιστατικά. Ένα αγόρι που χάνεται κάτω από τον πάγο μιας λίμνης και μια νύφη που θρυμματίζεται στην αγκαλιά του συζύγου της, σαν κεραμικό που έπεσε από ύψος. Αυτά τα παράδοξα γεγονότα σύντομα αποκτούν μορφή επιδημίας, προκαλώντας πανικό στους κατοίκους και βυθίζοντας την πόλη σε καθεστώς φόβου.

Στο κέντρο της αφήγησης βρίσκεται ο Εμανουέλ Περόν, ένας μοναχικός φαρμακοποιός που λειτουργεί ως άτυπος χρονικογράφος και παρατηρητής. Από το σκοτεινό του εργαστήριο, ανάμεσα σε μπουκαλάκια και σκιές, γίνεται ο άνθρωπος που καλείται να ερμηνεύσει το ακατανόητο και να φτάσει στη ρίζα της ασθένειας. Αναζητώντας απαντήσεις, αναγκάζεται να στραφεί στο παρελθόν του, στα τραύματα και στις ρωγμές που καθόρισαν τη ζωή του.

Μια αλληγορία για την εποχή των κρίσεων

Η αφήγηση της Στελλάτου συνομιλεί αναπόφευκτα με τις μεγάλες κρίσεις της σύγχρονης εποχής. Η επιδημία της πορσελάνης θυμίζει τις συλλογικές δοκιμασίες της πρόσφατης πανδημίας: τις συγκρούσεις ανάμεσα στο κοινό καλό και το προσωπικό συμφέρον, την άνοδο της παραπληροφόρησης, την αμηχανία των θεσμών μπροστά στο άγνωστο. Μέσα από μια αλληγορία που παραμένει ποιητική ακόμη και στις πιο σκοτεινές στιγμές της, η συγγραφέας δείχνει πόσο εύκολα θρυμματίζονται οι κοινωνικοί δεσμοί όταν η εμπιστοσύνη διαβρώνεται.

Το σώμα ως καθρέφτης του συναισθήματος

Η μυστηριώδης ασθένεια δεν έχει εξωτερική προέλευση, αλλά γεννιέται μέσα στην καρδιά των ανθρώπων. Οι ρωγμές στο δέρμα, η ψύξη του σώματος, η μεταμόρφωση σε πορσελάνη και τελικά σε διαυγές κρύσταλλο παραπέμπουν στη σωματοποίηση της θλίψης και στην εξάντληση της ψυχικής αντοχής.

Η αγκαλιά —η πιο καίρια χειρονομία οικειότητας— γίνεται το μέσο μετάδοσης. Έτσι, η Στελλάτου θέτει ένα σχεδόν παράδοξο ερώτημα: μπορεί η ευαισθησία να αποτελεί πηγή κινδύνου; Όσο πιο ανοιχτός είναι κάποιος στο συναίσθημα, τόσο πιο εύκολα προσβάλλεται. Η ευαλωτότητα, αντί για προνόμιο, γίνεται μοχλός απειλής.

Η απομόνωση και η ανάγκη για φως

Στην καρδιά του βιβλίου βρίσκεται η ανάγκη για ορατότητα. Ο Εμανουέλ, ένας άνθρωπος που ζει εσκεμμένα στο ημίφως, καλείται να αντιμετωπίσει τη δική του «διαφάνεια» — όχι τη φυσική, αλλά τη συναισθηματική. Στο σκοτάδι που επιλέγει για να προστατευτεί, φυτρώνει σταδιακά η δυνατότητα της αποδοχής, της επανένωσης με τους άλλους, της θεραπείας.

Το μυθιστόρημα λειτουργεί ως μια μικρή φιλοσοφική πραγματεία για το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος σε εποχές φόβου: να αντέχεις την τρωτότητα, να κοιτάζεις κατάματα το πένθος, να αναγνωρίζεις τη διαφορετικότητα ως προϋπόθεση όχι απλώς αποδοχής αλλά επιβίωσης.

Η γραφή της Στελλάτου

Με μια λιτή αλλά διεισδυτική γλώσσα, η Στελλάτου πλάθει ένα σύμπαν όπου το μεταφυσικό μπλέκεται αβίαστα με το υπαρξιακό. Οι αντιθέσεις —φως και σκοτάδι, ζωή και θρυμματισμός— διαπερνούν κάθε σελίδα, ενώ ο χρόνος λειτουργεί περισσότερο ως αόρατη πίεση παρά ως γραμμική ακολουθία. Οι μεταβάσεις από το παρόν στο παρελθόν ρέουν οργανικά, υπενθυμίζοντας ότι ο φόβος, η ενοχή και η ελπίδα δεν ανήκουν ποτέ σε μία μόνο στιγμή.