Μιχάλης και Παντελής Καλογεράκης: Η ποίηση, το ρεμπέτικο και η τέχνη που ζούμε

Στην έκθεση του περιοδικού GR Design και στο τεύχος που είναι αφιερωμένο στο Ρεμπέτικο, που συγκεντρώνει 100 δημιουργούς –από εικαστικούς και γλύπτες μέχρι μουσικούς και χαράκτες– οι αδελφοί Καλογεράκη συμμετέχουν με το ξεχωριστό τους project «Ρεμπώτικα», όπου η αλληλογραφία του Ρεμπώ και του Βερλαίν μπλέκεται με τα ρεμπέτικα τραγούδια σε μια ενιαία αφήγηση αγάπης και ποίησης.

«Η ποίηση είναι για εμάς ένα εργαλείο και ένας κόσμος ολόκληρος», λένε, εξηγώντας πως η σχέση τους με τον λόγο ξεκίνησε σαν παιχνίδι στα παιδικά τους χρόνια και εξελίχθηκε σε συνειδητή καλλιτεχνική στάση.

Και παρότι η πορεία τους στη μουσική δεν ήταν εύκολη, παραμένουν πιστοί σε αυτό που αγαπούν, γιατί –όπως τονίζουν– «ο καλλιτέχνης μπορεί να ζήσει με ψωμί, τυρί, φίλους κι έρωτες, αρκεί να είναι πιστός στην τέχνη του».

Οι αδερφοί Καλογεράκη είναι αφοσιωμένοι στη μουσική και στην ποίηση και με αυτό τον τρόπο πορεύονται τα τελευταία χρόνια.

Όπως δηλώνουν χαρακτηριστικά:

«Για εμάς, το ρεμπέτικο είναι το μπουζούκι, είναι ποίηση σαν παραδοσιακό τραγούδι… Σκέφτομαι φωνές, ερμηνευτές, συνθέτες… και τις αναμνήσεις μας με τα ρεμπέτικα τραγούδια.»

Όταν τους ρωτήσαμε αν είναι δύσκολο να δουλεύουν μαζί εκείνοι απάντησαν:

«Δεν το βρίσκω δύσκολο να δουλεύουμε μαζί. Συμβαίνει πολύ πηγαία και αυθόρμητα, γι’ αυτό και συνεχίζουμε να το κάνουμε.»

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη με τους αδερφούς Καλογεράκη:

Θα γίνει μία μεγάλη έκθεση στο Μέγαρο Μουσικής… και μία παρουσίαση στο Μπενάκη. Εκεί εσείς κάτι θα κάνετε, σωστά;

Καλογεράκηδες: Ναι, θα σας πούμε κάτι, αλλά όχι ακόμα τι.

Θέλω να μου πείτε… τι είναι η ποίηση για εσάς; Γιατί ξεκινήσατε να ασχολείστε με την ποίηση και να τη μελοποιείτε; Τι σας κέρδισε;

Μιχάλης Καλογεράκης: Η ποίηση για μένα είναι ένα… εργαλείο, ένα υλικό… που το αγαπώ πολύ, που μου αρέσει να το διαβάζω, να γράφω… να το λέω πάνω στη σκηνή. Αυτό. Αγαπάω πάρα πολύ την ποίηση. Από παιδί είχαμε έρθει και οι δύο κάπως κοντά με αυτό το είδος της τέχνης.

Είναι καταπληκτικό που είστε δίδυμοι και μεγαλώσατε μαζί κάνοντας αυτό που αγαπάτε. Έχει δυσκολίες;

Παντελής Καλογεράκης: Θα πω και εγώ για την ποίηση, γιατί είναι για μένα ολόκληρος κόσμος… και εμένα, σαν χρέος… προσεγγίζω την ποίηση, αγαπώ πολύ να τη διαβάζω… και την αντιμετωπίζω και σαν εργαλείο δουλειάς, γιατί με εμπνέει και με συγκινεί… να δουλεύω με λόγια, με ποίηση. Τώρα, το ότι δουλεύουμε μαζί… επειδή ξεκίνησε πολύ φυσικά, όπως κυλάει το νερό στο ποταμάκι… προσεγγίσαμε την ποίηση από πολύ νεαρή ηλικία… σαν παιχνίδι με τον Μιχάλη… γιατί υπήρχαν βιβλία του Σεφέρη, του Ρίτσου, του Ελύτη στο σπίτι. Ανοίξαμε αυτά τα βιβλία να τα διαβάσουμε… Νομίζω από πλήξη, ήμασταν μικρά παιδιά και μας ήρθε να ασχοληθούμε με αυτό. Ναι, αλλά αργότερα έγινε πιο συνειδητή επιλογή, όταν πλέον μας έβαλε στον κόσμο της ποίησης η Διάννα Μανουρά, μια καθηγήτριά μας στο λύκειο… και μετά οι σχέσεις με ποιητές που γνωρίσαμε σε νεαρή ηλικία: τον Μιχάλη Γκανά, τον Ντίνο Σιώτη, την Αγγελάκη Ρουκ, τον Γιώργο Χρονά…

Στο ότι δουλεύετε μαζί, δεν υπάρχουν δυσκολίες;

Μιχάλης: Δεν το βρίσκω δύσκολο. Συμβαίνει πολύ πηγαία και αυθόρμητα, γι’ αυτό και συνεχίζουμε να το κάνουμε.

Πάμε στο Ρεμπέτικο. Το περιοδικό GR Design έχει διοργανώσει έκθεση και ένα τεύχος με 100 καλλιτέχνες που εκφράζουν την αγάπη τους για το Ρεμπέτικο. Εσείς επίσης συμμετέχετε. Τι θα κάνετε εκεί;

Παντελής: Συμμετέχουμε κι εμείς σε αυτό το αφιέρωμα… μιλάμε τη δική μας πλευρά με το project «Ρεμπώτικα». Τι είναι τα Ρεμπλωτικα; Είναι ρεμπέτικα τραγούδια μέσα στα οποία έχουμε βάλει την αλληλογραφία που αντάλλαξε ο Ρεμπώ με τον Βερλαίν. Ασχοληθήκαμε αρκετά χρόνια για να φτιάξουμε αυτά τα τραγούδια ώστε να έχουν νόημα και συνέπεια.

Μιχάλης: Λόγω των Ρεμπότικων, θα είμαστε στην έκθεση. Το κείμενο θα είναι παρμένο από τη σχέση μας με το ρεμπέτικο όλα αυτά τα χρόνια… ξεκινώντας το project το καλοκαίρι του 2015 στη Νότια Κρήτη. Η ιδέα ήρθε τότε και φανταστήκαμε τι μπορεί να είναι πέρα από ένα λογοπαίγνιο, να είναι μια συμπαγής αφήγηση αυτής της ποιητικής αλληλογραφίας. Στόχος μας να φωτίσουμε την ποιητική που έχει το ρεμπέτικο, την απλότητα του λόγου του τραγουδιού.

Τι σημαίνει για εσάς το ρεμπέτικο;

Παντελής: Μου αρέσει πάρα πολύ να τραγουδάω ρεμπέτικα τραγούδια. Μου αρέσει να πηγαίνω σε ρεμπετάδικα, να υπάρχει όλος ο κόσμος του τσιγάρου και του ποτού γύρω από τα ρεμπέτικα. Προσπαθήσαμε να βρούμε ρεμπέτικα που έχουν ευγένεια και απαλότητα, αποφεύγοντας τον φαλοκρατικό χαρακτήρα που έχουν κάποια.

Μιχάλης: Για μένα, το ρεμπέτικο είναι το μπουζούκι, είναι ποίηση σαν παραδοσιακό τραγούδι. Θυμάμαι πως το νιώθαμε σαν σύγχρονο παραδοσιακό. Σκέφτομαι φωνές, ερμηνευτές, συνθέτες, στιχουργούς… και τις αναμνήσεις μας με τα ρεμπέτικα τραγούδια. Σε ρεμπετάδικα δεν πάω πλέον, ούτε εσύ Παντελή, πήγαμε σε τρυφερή ηλικία εννοείται, αλλά είναι σαν παράδοση μέσα μας πλέον.

Ζείτε από τη μουσική σας; Είναι εύκολο στην Ελλάδα;

Μιχάλης: Ήρθαμε το 2010 στην Αθήνα και ξεκινήσαμε μουσική. Ζούμε από αυτή τη δουλειά, φέτος. Έχουμε κάνει πολλές άλλες δουλειές παράλληλα, όπως πληροφορική, αλλά η κύρια μας ενασχόληση είναι η μουσική. Δεν είναι εύκολο, αλλά είναι σημαντικό να είσαι πιστός στην τέχνη σου.

Παντελής: Ο καλλιτέχνης καταλαβαίνει ότι με λίγο ψωμί και τυρί, φίλους και έρωτες, μπορεί να ζήσει και να αφιερωθεί στην τέχνη του.

Έχετε ηχογραφήσει κάτι νέο;

Μιχάλης: Έχουμε ένα καινούργιο τραγούδι που θα βγει μέσα σε μία-δύο εβδομάδες. Κυκλοφορεί ψηφιακά. Με τη Μάρθα Φριντζήλα ετοιμάζουμε δίσκο. Το στούντιο είναι δεύτερο σπίτι μας.

Υπάρχει ποτέ διαφωνία μεταξύ σας στη μελοποίηση της ποίησης;

Παντελής: Ο Μιχάλης γράφει μουσική, εγώ δεν γράφω. Οι διαφωνίες προκύπτουν μόνο όταν εγώ δεν θέλω να βάλουμε κάποιο τραγούδι στο πρόγραμμα. Επίσης, υπάρχουν διαφωνίες πάνω στην αισθητική, αλλά είναι παραγωγικές. Κάποια πράγματα δεν ταιριάζουν στο project μας και συζητιούνται.

Σας αγαπάει ο κόσμος περισσότερο στην Κρήτη ή στην Αθήνα;

Μιχάλης: Νομίζω ότι μας αγαπά όλος ο κόσμος. Στην Αθήνα έχουμε άτομα που αγαπάμε και μας αγαπάνε πολύ. Το κοινό είναι σαν οικογένεια. Υπάρχει ένας πολύ ωραίος δεσμός.