Δίλοφο: Ένα χωριό «ανεξίτηλο» στο χρόνο
Σε μία από τις πλαγιές της Τύμφης, περίπου 32 χιλιόμετρα έξω από τα Ιωάννινα, σε ύψος 880μ., βρίσκεται το Δίλοφο, ένας παραδοσιακός οικισμός από τοπικό σχιστόλιθο κρυμμένος από τις πολλές βελανιδιές.
Η αρχική ονομασία της περιοχής ήταν Σωπετσέλι ή Σο(μ)ποτσέλι που σημαίνει, «ο τόπος που έχει πολύ νερό», σλάβικης προέλευσης πιθανόν από την εισβολή των Σλάβων το 540 π.Χ. στην Ήπειρο. Αργότερα, το 1920 μετονομάστηκε εξαιτίας της τοποθεσίας του. Βρίσκεται ανάμεσα σε δύο καταπράσινους λόφους που δημιουργούν μία μικρή κλήση μεταξύ τους, από τους οποίους δόθηκε και η ονομασία του. Η σημερινή του μορφή άρχισε να διαμορφώνεται μετά τον 18ο αιώνα, όταν οι 5 μαχαλάδες στους οποίους ήταν διαιρεμένο από τον 15ο αιώνα ενώθηκαν. Από τότε, η γνήσια ζαγορίτικη ταυτότητα του τόπου έχει αλλάξει ελάχιστα.
Φτάνοντας στο Δίλοφο, με τα πόδια, αναγνωρίζει παντού κανείς την ηπειρώτικη αρχοντιά. Οι επισκέπτες υποχρεώνονται να αφήσουν τα οχήματά τους πριν την είσοδο στο χωριό αφού -ευτυχώς- έχει απαγορευτεί η κυκλοφορία. Από μόνο του αυτό το στοιχείο δίνει μία επιπλέον νότα στον παραδοσιακό χαρακτήρα του. Ο πληθυσμός του σήμερα δεν ξεπερνάει τους 40 κατοίκους, οι οποίοι κατά κύριο λόγο απασχολούνται με αγροτικές εργασίες.
Όπως σε όλα τα τριγύρω χωριά, έτσι και στην κεντρική πλατεία, το λεγόμενο «Μεσοχώρι», δεσπόζει ένα αχρονολόγητο μεγάλο πλατάνι, περιτριγυρισμένο από ξύλινες καρέκλες γραφικών καφενέδων. Μερικές ταβέρνες της περιοχής χρονολογούνται από τον περασμένο αιώνα, ενώ ο επισκέπτης, αν φυσικά το επιτρέπει ο καιρός, μπορεί να γευτεί ντόπια εδέσματα στη σκιά του πλάτανου, πριν ή μετά την περιπλάνησή του στα υπόλοιπα μέρη του χωριού.
Το Αρχοντικό του Μακρόπουλου, το καμάρι της περιοχής, είναι το ψηλότερο κτήριο που συναντάει κάποιος στα Ζαγοροχώρια καθώς και το πρώτο με την είσοδό του στο Δίλοφο. Έχει ύψος 13,5 μ. και σύμφωνα με δοξασίες, ήταν δώρο πλούσιου χωρικού στη γυναίκα του, που ήθελε να βλέπει από το παράθυρο το γειτονικό Κουκούλι, που ήταν ο τόπος καταγωγής της. Επιπλέον, η Εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου που χτίστηκε στα μέσα του 19ου αιώνα είναι μία must see στάση. Τα πέτρινα καλντερίμια του χωριού απαριθμούν συνολικά στο εσωτερικό τους 68 παραδοσιακά κτήρια εκ των οποίων μόνο τα επτά είναι ερειπωμένα. Τα υπόλοιπα είτε είναι λειτουργικά, είτε σε διαδικασία αναστήλωσης.
Το Δίλοφο υπόσχεται μία μοναδική εμπειρία που μένει αξέχαστη σε όποιον το επισκέπτεται. Ο αναλλοίωτος παραδοσιακός χαρακτήρας του, η απέραντη γαλήνη σε ένα τοπίο αδάμαστου φυσικού πλούτου και η απλότητα των λίγων ανθρώπων που το κατοικούν ακόμη, χαρίζουν στιγμές ανεκτίμητες σε όλους εκείνους που το «αγκαλιάζουν» με την παρουσία τους.