«Οι γυναίκες δεν ζωγραφίζουν πολύ καλά»: Ο βαθιά ριζωμένος μισογυνισμός στην τέχνη

Το 2013, ο Γερμανός καλλιτέχνης Georg Baselitz δήλωσε: «Οι γυναίκες δεν ζωγραφίζουν πολύ καλά. Είναι γεγονός. Η αγορά δεν λέει ψέματα». Αυτό το σεξιστικό σχόλιο απλώς ενισχύει τον μακροχρόνιο μισογυνισμό που καθορίζει τον κόσμο της τέχνης εδώ και αιώνες. Όταν του ζητηθεί να ονομάσει μια διάσημη γυναίκα ζωγράφο, ο μέσος άνθρωπος πιθανότατα θα δυσκολευόταν να φανταστεί περισσότερα από μια χούφτα, ενώ τα ανδρικά ονόματα όπως ο Βίνσεντ Βαν Γκογκ, ο Κλοντ Μονέ και ο Πάμπλο Πικάσο έχουν γίνει όλα συνώνυμα της τέχνης.

• Διαβάστε επίσης: Η τεχνητή νοημοσύνη ζωντανεύει τον Vincent Van Gogh στο Musée d'Orsay

Επιπλέον, στην περίπτωση των γυναικών καλλιτεχνών ενδιαφέρον δείχνει το κοινό για στοιχεία για την προσωπική τους ζωή και όχι μόνο για τη δουλειά τους. Ακόμη και μια καλλιτέχνιδα τόσο απίστευτη όσο η Φρίντα Κάλο, αναμφισβήτητα η πιο γνωστή γυναίκα ζωγράφος όλων των εποχών, είναι συνήθως «αυτή με το μονόφρυδο», ενώ μία από τις πρώτες επιτυχημένες γυναίκες ζωγράφους, η Artemisia Gentileschi, ορίζεται συχνά από το γεγονός ότι βιάστηκε από τον συνάδελφό της ζωγράφο Agostino Tassi.

Ο σεξισμός στον κόσμο της τέχνης είναι απίστευτα διαδεδομένος, μάλιστα σε 18 από τις πιο σημαντικές αμερικανικές γκαλερί τέχνης, οι συλλογές τους είναι κατά 87% άντρες και κατά 85% λευκοί άντρες. Οι γυναίκες, ιδιαίτερα οι έγχρωμες, υποεκπροσωπούνται σημαντικά, παρόλο που οι φοιτητές τέχνης είναι πιο πιθανό να είναι γυναίκες. Αυτό υποδηλώνει ότι υπάρχουν δομικά ζητήματα που εμποδίζουν τις γυναίκες να επιτύχουν στον κόσμο της τέχνης. Σε τελική ανάλυση, τα πιο δημοφιλή μουσεία/γκαλερί του κόσμου (το Βρετανικό Μουσείο, το Λούβρο και το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης) δεν είχαν ποτέ γυναίκα διευθύντρια.

Σε απάντηση, το The Conversation πραγματοποίησε ένα πείραμα για να προσδιορίσει εάν οι άνθρωποι έχουν ασυνείδητες (ή συνειδητές) προκαταλήψεις γύρω από την τέχνη που δημιουργήθηκε από γυναίκες. Προσπαθώντας να καταρρίψει τους μύθους ότι οι γυναίκες δεν μπορούν να ζωγραφίσουν τόσο καλά όσο οι άνδρες, η δημοσίευση τοποθέτησε δύο παρόμοιους πίνακες από την ίδια περίοδο δίπλα-δίπλα. Τον ένα τον είχε ζωγραφίσει άντρας και τον άλλο γυναίκα. Δύο ομάδες συμμετεχόντων, με μόνο ένα άτομο να γνωρίζει τα ονόματα/φύλο των καλλιτεχνών. Τους ζητήθηκε να επιλέξουν ποιον από τους δύο πίνακες προτιμούν, για να δουν αν η προκατάληψη θα «έγερνε» υπέρ των ανδρών ζωγράφων.

Και οι δύο ομάδες, σε αισθητική βάση, προτίμησαν έργα ζωγραφικής γυναικών (54%). Ωστόσο, όταν εισήχθη το ζήτημα της αγοραίας αξίας, τα στατιστικά στοιχεία άλλαξαν. Η ανδρική τέχνη θεωρήθηκε ότι αξίζει περισσότερα χρήματα και φήμη από τους πίνακες που δημιουργήθηκαν από γυναίκες. Με παρόμοια διάταξη με το πρώτο πείραμα, όταν ρωτήθηκε ποιο έργο τέχνης θα «προτιμούσαν οι άλλοι», η ομάδα στην οποία γνωστοποιήθηκε ποιοι ζωγράφοι ήταν πιο διάσημοι (90% αυτών ήταν άνδρες ζωγράφοι) είχε περισσότερες πιθανότητες να επιλέξει αυτούς τους καλλιτέχνες.

Έτσι, αυτό αποδεικνύει ότι η γυναικεία τέχνη δεν είναι, φυσικά, «χειρότερη» από αυτή των ανδρών ή λιγότερο αισθητικά ευχάριστη ή ουσιαστική. Αντίθετα, ο σεξισμός του κόσμου της τέχνης – σύμπτωμα της παγκόσμιας πατριαρχικής κοινωνικής μας δομής – δίνει συχνά λιγότερη αξία στη γυναικεία τέχνη, μειώνοντας την αξία της στην αγορά και δυσκολεύοντας τις γυναίκες καλλιτέχνες να επιτύχουν στη βιομηχανία. Τα στατιστικά στοιχεία αποδεικνύουν το παρπάνω, διαπιστώνοντας παράλληλα ότι στις δημοπρασίες γίνονται εκπτώσεις της τάξης του 47,6% στη γυναικεία τέχνη. Επιπλέον, η έρευνα ανακάλυψε ότι όσο μεγαλύτερες σε ηλικία είναι οι γυναίκες, τόσο λιγότερα αμείβονται για την τέχνη τους σε σύγκριση με ηλικιωμένους άντρες καλλιτέχνες. Οι γυναίκες καλλιτέχνες ηλικίας 55–64 ετών κερδίζουν 66 σεντς για κάθε 1 δολάριο που κερδίζουν οι άνδρες συνάδελφοί τους.

Υπάρχουν τόσα πολλά συγκλονιστικά στατιστικά στοιχεία που εδραιώνουν τις προκαταλήψεις του φύλου στον κόσμο της τέχνης που θα ήταν δυνατό να τα απαριθμήσουμε όλα. Ωστόσο, υπάρχει ελπίδα για τις γυναίκες καλλιτέχνες καθώς γίνονται μικρές αλλαγές.

Τον Μάιο του 2023, η Tate Britain παρουσίασε τη νέα της συλλογή μετά από ένα εκτεταμένο rehang, το οποίο είχε στόχο να «ενσωματώσει τη δέσμευσή μας να επεκτείνουμε τον κανόνα και να διαφοροποιήσουμε την ιστορία της βρετανικής τέχνης», ισχυρίστηκε η Polly Staple. Έχοντας αυτό κατά νου, η Tate Britain έχει διασφαλίσει ότι οι μισοί από τους σύγχρονους καλλιτέχνες που παρουσιάζονται είναι γυναίκες, από την Barbara Hepworth έως την Kudzanai-Violet Hwami.