Από τον Ντα Βίντσι στον Βαν Γκογκ: Οι θρυλικότερες καλλιτεχνικές «κόντρες» της Ιστορίας

Η ιστορία είναι γεμάτη από στιγμές όπου δύο δημιουργοί, ισχυρές προσωπικότητες και αμείλικτοι οραματιστές, δοκιμάζουν ο ένας τα όρια του άλλου. Η τέχνη, όπως αποδεικνύεται ξανά και ξανά, δεν γεννιέται μόνο από την έμπνευση αλλά και από την πρόκληση.

Ζεύξις εναντίον Παρράσιος: Η πρώτη «μονομαχία» των πινέλων

Γύρω στο 400 π.Χ., δύο από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της κλασικής εποχής μπήκαν σε έναν πρωτοφανή αγώνα τεχνικής. Ο Ζεύξις παρουσίασε σταφύλια τόσο αληθοφανή, ώστε – όπως διηγείται ο Πλίνιος – τα πουλιά έσπευσαν να τα τσιμπήσουν. Όμως ο Παρράσιος απέδειξε πως είναι ο ανώτερος απατώντας… τον ίδιο τον απατεώνα: ο Ζεύξις προσπάθησε να τραβήξει μια ζωγραφισμένη κουρτίνα, χωρίς να αντιληφθεί πως ήταν καθαρή ψευδαίσθηση. Μόνο όποιος ξεγελά τον ίδιο τον ανταγωνισμό του θριαμβεύει.

Τέρνερ εναντίον Κόνσταμπλ: Η βρετανική τιτανομαχία του 19ου αιώνα

Το 1832, ο Τέρνερ και ο Κόνσταμπλ βρέθηκαν δίπλα-δίπλα στην ίδια αίθουσα της Royal Academy. Ο Κόνσταμπλ εξέθετε έναν τεράστιο, περίτεχνο καμβά που δούλευε για πάνω από δέκα χρόνια. Ο Τέρνερ, βλέποντας το μικρό του θαλάσσιο τοπίο να χάνεται δίπλα στον μνημειώδη πίνακα του αντιπάλου του, έκανε μια τολμηρή κίνηση: πρόσθεσε με μια βιαστική πινελιά μια έντονη κόκκινη πινελιά στο κύμα του πίνακα του – μια λεπτομέρεια που τελικά «έκλεψε» τη ματιά των θεατών. «Ήρθε και έριξε κανονιά», είπε ο Κόνσταμπλ όταν το αντίκρισε. Η ταχύτητα και η τόλμη μπορούν να ανατρέψουν τα πάντα.

Η ένταση της σχέσης τους αναδεικνύεται σήμερα στην έκθεση Turner and Constable: Rivals and Originals στην Tate Britain.

Ντα Βίντσι εναντίον Μιχαήλ Άγγελου: Η φωτιά που τροφοδοτεί την ιδιοφυΐα

Στη Φλωρεντία του 1503, ένα ειρωνικό σχόλιο αρκούσε για να πυροδοτήσει μια θρυλική αντιπαλότητα. Ο Λεονάρντο παρέπεμψε ειρωνικά σε έναν περαστικό Μιχαήλ Άγγελο για να εξηγήσει ένα δύσκολο απόσπασμα του Δάντη. Ο Μιχαήλ Άγγελος αντεπιτέθηκε υπενθυμίζοντας στον Λεονάρντο την αποτυχημένη προσπάθειά του να ολοκληρώσει ένα τεράστιο μπρούντζινο άλογο. Λίγο αργότερα, οι δύο αντίπαλοι κλήθηκαν να ζωγραφίσουν μάχες σε αντικριστούς τοίχους του Palazzo Vecchio – έργα που δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ, αλλά άφησαν σαφή ίχνη της σύγκρουσής τους. Η κόντρα μεταξύ μεγαλοφυιών μπορεί να λειτουργήσει ως εκρηκτικό καύσιμο.

Τιτσιάνο εναντίον Τιντορέτο: Ο χρόνος είναι σύμμαχος

Ο νεαρός Τιντορέτο εκδιώχθηκε – λέγεται – από το εργαστήριο του Τιτσιάνο σχεδόν αμέσως, εξαιτίας του ταλέντου του. Αντί να αποθαρρυνθεί, αφιερώθηκε για χρόνια στη μελέτη των έργων του δασκάλου του και, δεκαετίες αργότερα, επανήλθε στο ίδιο θέμα που είχε ζωγραφίσει ο Τιτσιάνο: την Παρουσίαση της Παρθένου.
Το αποτέλεσμα ήταν μια εκρηκτική, ανυψωμένη σύνθεση που ανταγωνίζεται κατά μέτωπο την ήρεμη μεγαλοπρέπεια του Τιτσιάνο. Μερικές φορές η πιο ισχυρή απάντηση είναι η υπομονή.

Βιζέ Λε Μπρύν εναντίον Λαμπίγ-Γκιαρ: Όταν ο ανταγωνισμός είναι κατασκευή

Στο Παρίσι του 18ου αιώνα, δύο γυναίκες κατάφεραν να κερδίσουν θέση στη μέχρι τότε ανδροκρατούμενη Ακαδημία. Αντί όμως να γιορταστεί η επιτυχία τους, έγιναν στόχος συκοφαντιών ότι ανταγωνίζονταν η μία την άλλη με ανέντιμα μέσα.
Τα αυτοπορτρέτα τους, ωστόσο, αποκαλύπτουν μια κοινή αποφασιστικότητα και όχι αντιπαλότητα. Μερικές «κόντρες» δεν είναι παρά κοινωνικές προβολές.

Οράτσιο και Αρτεμίζια Τζεντιλέσκι: Η δύσκολη απελευθέρωση από τη σκιά

Πατέρας και κόρη ξεκίνησαν από το ίδιο εργαστήριο, αλλά η τραυματική δίκη για τον βιασμό της Αρτεμίζια άλλαξε τα πάντα.
Ο ήρεμος λυρισμός του Οράτσιο στο Η Λαουτίστρια δεν έχει καμία σχέση με την εκρηκτική βία και τη συναισθηματική ωμότητα της Ιουδήθ που αποκεφαλίζει τον Ολοφέρνη. Μερικές φορές ο μόνος δρόμος μπροστά είναι η πλήρης αποκοπή.

Βαν Γκογκ εναντίον Γκογκέν: Το αδιέξοδο της άρνησης

Το 1888, οι δύο καλλιτέχνες επιχείρησαν να ζήσουν και να εργαστούν μαζί στο Κίτρινο Σπίτι της Αρλ. Η προσπάθεια κατέληξε σε καταστροφή: βίαιη σύγκρουση, απομάκρυνση του Γκογκέν και ο Βαν Γκογκ μισοκατεστραμμένος ψυχολογικά, με το περίφημο ακρωτηριασμένο αυτί. Τα πορτρέτα που φιλοτέχνησαν ο ένας για τον άλλον αντανακλούν μια παγωμένη, διαλυτική ατμόσφαιρα. Η άρνηση του προβλήματος μπορεί να γίνει πιο επικίνδυνη από την ίδια τη σύγκρουση.