Η ληστεία των Χριστουγέννων: Πώς τέσσερις φοιτητές «έκλεψαν» την ψυχή της Σκωτίας

Νωρίς το πρωί των Χριστουγέννων του 1950, ο κοσμήτορας του Αβαείου του Ουέστμινστερ στο Λονδίνο ξύπνησε για να διαπιστώσει ότι το σπίτι – και ο ιερός χώρος που διαχειριζόταν – είχε δεχτεί νυχτερινή «επίσκεψη». Οι άγνωστοι εισβολείς δεν άφησαν δώρα. Αντίθετα, είχαν αφαιρέσει ένα από τα πολυτιμότερα κειμήλια της βρετανικής μοναρχίας: την Πέτρα του Πεπρωμένου, γνωστή και ως Πέτρα του Σκουν.

Για περισσότερα από 600 χρόνια, η πέτρα – ένα ογκώδες μπλοκ κόκκινου ψαμμίτη βάρους 150 κιλών – βρισκόταν κάτω από το Στέμμα της Στέψης στο Ουέστμινστερ, χρησιμοποιούμενη στις τελετές στέψης των Άγγλων και αργότερα Βρετανών μοναρχών. Η παρουσία της εκεί ξεκινούσε το 1296, όταν ο βασιλιάς Εδουάρδος Α΄ της Αγγλίας την άρπαξε από τη Σκωτία, έπειτα από την υποταγή του Σκωτσέζου μονάρχη.

Δύο ημέρες μετά τη ληστεία, ο εξοργισμένος κοσμήτορας Άλαν Ντον απηύθυνε δραματική έκκληση μέσω του BBC, μιλώντας για «ιερόσυλη πράξη» και υποσχόμενος ότι θα έφτανε «ως την άκρη του κόσμου» για να τη φέρει πίσω. Την ίδια στιγμή, οι κάμερες κατέγραφαν τα ίχνη της επιχείρησης: ζημιές στο Στέμμα της Στέψης, σπασμένες πόρτες, και μια διαδρομή που οδηγούσε μέχρι τον Τάμεση – πριν χαθούν τα ίχνη της πέτρας.

Η αστυνομία αντέδρασε με πρωτοφανή μέτρα, κλείνοντας τα σύνορα μεταξύ Αγγλίας και Σκωτίας για πρώτη φορά μετά από 400 χρόνια. Υπήρχαν υποψίες ότι η πέτρα είχε πεταχτεί στο νερό, ακόμη και στη λίμνη Σερπεντάιν στο Χάιντ Παρκ, η οποία ερευνήθηκε δύο φορές χωρίς αποτέλεσμα.

Η αλήθεια πίσω από τη «φάρσα»

Αρχικά, η Σκωτσέζικη Ένωση Συμφώνου, που αγωνιζόταν για την επανασύσταση σκωτσέζικου κοινοβουλίου, αρνήθηκε κάθε εμπλοκή. Ωστόσο, η αλήθεια αποκαλύφθηκε λίγους μήνες αργότερα. Τέσσερις φοιτητές του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης – ο Ίαν Χάμιλτον, η Κέι Μέιθεσον, ο Γκάβιν Βέρνον και ο Άλαν Στιούαρτ – είχαν οργανώσει και εκτελέσει τη νυχτερινή επιχείρηση.

Σε ραδιοφωνική συνέντευξη στο BBC το 1951, περιέγραψαν πώς εισέβαλαν στο Αβαείο λίγο πριν τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων. Καθώς προσπαθούσαν να σύρουν την πέτρα έξω, συνέβη το απρόβλεπτο: το κειμήλιο έσπασε στα δύο. Πανικόβλητοι, χώρισαν τα κομμάτια. Ο Χάμιλτον άρπαξε το μικρότερο – βάρους περίπου 41 κιλών – και διέφυγε, ενώ οι υπόλοιποι έκρυψαν το μεγαλύτερο τμήμα.

Η απόδραση περιλάμβανε απίθανες σκηνές: έναν αστυνομικό που πείστηκε ότι επρόκειτο απλώς για ένα νεαρό ζευγάρι την παραμονή των Χριστουγέννων, ένα κομμάτι της πέτρας που έπεσε στον δρόμο σε φανάρι στο Λονδίνο, και τελικά τη μεταφορά της στη Σκωτία, όπου κρύφτηκε επί μήνες.

Σύμβολο, όχι λάφυρο

Για τους δράστες, δεν επρόκειτο για βανδαλισμό αλλά για «ανάκτηση κλεμμένης περιουσίας». Όπως θα έλεγε αργότερα ο βουλευτής του Εργατικού Κόμματος Έμρις Χιουζ, «πολλοί στη Σκωτία το είδαν ως προσπάθεια επιστροφής ενός αντικειμένου που είχε κλαπεί».

Η πέτρα αποκαταστάθηκε από τον Μπέρτι Γκρέι, εθνικιστή πολιτικό και λιθοξόο, και τελικά τοποθετήθηκε συμβολικά στο Αβαείο του Άρμπροθ τον Απρίλιο του 1951 – στον ίδιο χώρο όπου το 1320 είχε διακηρυχθεί το δικαίωμα των Σκωτσέζων στην αυτοδιάθεση. Λίγο αργότερα, επέστρεψε ξανά στο Ουέστμινστερ, χωρίς να ασκηθούν διώξεις. Η κυβέρνηση έκρινε ότι δεν συνέφερε να μετατραπούν οι υπεύθυνοι σε ήρωες ή μάρτυρες.

Η ιστορία, όμως, δεν τελείωσε εκεί. Το 1996, ο πρωθυπουργός Τζον Μέιτζορ ανακοίνωσε την επίσημη επιστροφή της Πέτρας του Πεπρωμένου στη Σκωτία, με τον όρο να επιστρέφει στο Λονδίνο για κάθε μελλοντική στέψη. Σήμερα φυλάσσεται στο Κάστρο του Εδιμβούργου.

Η Κέι Μέιθεσον, μία από τους τέσσερις φοιτητές, το έθεσε απλά δεκαετίες αργότερα:
«Είτε στο Εδιμβούργο, είτε στο Ινβερνές, είτε στο Στόρνογουεϊ – αρκεί να βρίσκεται στη Σκωτία, εγώ είμαι ευτυχισμένη».