Πόσο μπορούμε να μείνουμε άυπνοι: Ειδικοί εξηγούν τι παθαίνει ο οργανισμός

Το ρεκόρ φέρονται να έχουν καταρρίψει και άλλοι, όπως ο Ρόμπερτ ΜακΝτόναλντ έμεινε ξύπνιος για 18 ημέρες και περίπου 22 ώρες το 1986, ωστόσο καμιά από τις περιπτώσεις αυτές, δεν είχαν παρατηρηθεί στενά ή από ιατρικό προσωπικό όπως του Γκάρντερ.

Τα Παγκόσμια Ρεκόρ Γκίνες σταμάτησαν να δέχονται νέες συμμετοχές για τον μεγαλύτερο χρόνο αυπνίας, εξαιτίας «των εγγενών κινδύνων που σχετίζονται με τη στέρηση ύπνου».

Ποιοι είναι όμως αυτοί οι κίνδυνοι; Τι προκαλεί στον ανθρώπινο οργανισμό η στέρηση ύπνου για μεγάλο χρονικό διάστημα;

Ο ύπνος είναι απαραίτητος για τις εκτελεστικές, συναισθηματικές και σωματικές λειτουργίες και ο ανεπαρκής ύπνος αυξάνει τον κίνδυνο για διαβήτη, καρδιακές νόσους, παχυσαρκία και κατάθλιψη σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC). Οι ειδικοί αναφέρουν ότι είναι απαραίτητος ο συνεχής ύπνος διάρκειας έξι έως οκτώ ωρών κάθε 24 ώρες. Δεν είναι ωστόσο σπάνιο για ανθρώπους, ειδικά για μαθητές, να ξενυχτούν και να μένουν άγρυπνοι ακόμη και για 24 ώρες σερί.

Όταν η στέρηση ύπνου φτάνει σε τέτοιο σημείο, είναι σχετικά δύσκολο να γίνει η διάκριση μεταξύ του ύπνου και της εγρήγορσης, λέει ο Δρ. Όρεν Κοέν, γιατρός ύπνου στο νοσοκομείο Mount Sinai της Νέας Υόρκης. Όταν κάποιος μένει για 24 ώρες άυπνος, η εγκεφαλική του δραστηριότητα δείχνει σημάδια πως βρίσκεται μεταξύ ύπνου και ξύπνιου, παρότι μοιάζει να είναι ξύπνιος, δήλωσε ο Κοέν, σύμφωνα με το Live Science.

Η κατάσταση αυτή ονομάζεται μικροϋπνος. Κατά τη στέρηση ύπνου, ο εγκέφαλος μπορεί να εισέλθει σε ένα είδος ακούσιου και μη κανονικού ύπνου, κατά τη διάρκεια του οποίου το άτομο μπορεί να είναι αφηρημένο και αδέξιο ή ακόμα και να έχει παραισθήσεις.

«Τελικά ο ύπνος θα υπερισχύσει, αναπόφευκτα ο εγκέφαλος θα κοιμηθεί. Όταν κάποιος μου λέει ‘’δεν έχω κοιμηθεί εδώ και εβδομάδες’’, είναι σχεδόν αδύνατο», εξηγεί ο Δρ. Αλόν Αβιντάν επικεφαλής του Κέντρου Διαταραχών Ύπνου του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες.

«Θα δυσκολευόμουν πολύ να πιστέψω πως κάποιος μπορεί να μείνει ξύπνιος περισσότερο από 24 ώρες χωρίς αυτά τα συμπτώματα» πρόσθεσε ο Κοέν.

Ωστόσο δεν είναι εύκολο να εξακριβωθεί το διάστημα κατά το οποίο κάποιος μπορεί να μείνει ξάγρυπνος ή η διάρκεια των παρενεργειών από την αυπνία.

Η χρόνια στέρηση ύπνου, όταν ένα άτομο δεν κοιμάται για μια μεγάλη χρονική περίοδο, είναι τόσο καταστροφική που είναι ανήθικο να γίνει έρευνα σε ανθρώπους, δήλωσε ο Αβιντάν. Χρησιμοποιείται μάλιστα και ως ψυχολογικό βασανιστήριο.

Παρότι δεν μπορεί να μελετηθεί η παρατεταμένη στέρηση ύπνου, υπάρχουν στοιχεία για άτομα με μια σπάνια κληρονομική ασθένεια που ονομάζεται θανατηφόρα οικογενειακή αϋπνία ή FFI (Fatal Familial Insomnia).

Γενετική μετάλλαξη στους ασθενείς προκαλεί συσσώρευση πρωτεΐνης στον εγκέφαλο και σταδιακά δυσκολεύει τον ύπνο. Σταδιακά καταπονούνται σωματικά και οδηγούνται στο θάνατο, καθώς η πρωτεΐνη καταστρέφει τα εγκεφαλικά τους κύτταρα. Η εν λόγω ασθένεια οδηγεί στο θάνατο σε διάστημα περίπου 18 μηνών.

Μελέτη που έγινε σε ποντίκια το 1989 έδειξε ότι μπορούσαν να μείνουν ζωντανά χωρίς ύπνο για διάστημα 11 έως 32 ημερών.

Μελέτη σε ανθρώπους που δημοσιεύθηκε το 2019 στο επιστημονικό περιοδικό Nature and Science of Sleep, διαπίστωσε ότι η εγρήγορση και η επαγρύπνηση των ατόμων ήταν σχετικά φυσιολογική έως και 16 ώρες μετά τη στέρηση ύπνου.

Μετά τη 16η ώρα, αυξήθηκε σημαντικά η έλλειψη προσοχής, ενώ χειρότερη ήταν η κατάσταση όσων είχαν χρόνια αυπνία.

Σύμφωνα με άλλη μελέτη που έγινε το 2000, μετά από 24 ώρες αυπνίας μειώνεται ο συγχρονισμός του χεριού με το μάτι, σα να έχει το άτομο περιεκτικότητα αλκοόλ 0,1% στο αίμα του. Στις 24 ώρες αυπνίας, τα άτομα είχαν μειωμένο χρόνο αντίδρασης, μπέρδευαν τα λόγια τους, δεν μπορούσαν να λάβουν εύκολα αποφάσεις, επηρεαζόταν η μνήμη και η προσοχή τους, ήταν ευερέθιστοι, η όρασή τους ήταν μειωμένη, σύμφωνα με την Cleveland Clinic.

Στις 36 ώρες αγρύπνιας, αυξάνονται οι δείκτες φλεγμονής στο αίμα, εντοπίζονται ορμονικές ανισορροπίες, επιβραδύνεται ο μεταβολισμός.

Δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για το τι συμβαίνει στον οργανισμό μετά από 72 ώρες στέρησης ύπνου, αλλά οι άνθρωποι μπορεί να έχουν μεταξύ άλλων παραισθήσεις και κατάθλιψη.

Έρευνα σε γιατρούς στις ΗΠΑ, έδειξε ότι ο μειωμένος ύπνος αύξησε την επαγγελματική εξουθένωση, γνωστή ως burn out αλλά και τα ιατρικά σφάλματα. Άλλη μελέτη σε χειρουργούς στο Ισραήλ το 2001, έδειξε μείωση των αντανακλαστικών τους μετά από βάρδιες 26 ωρών.

Γενικά όσοι εργάζονται σε βάρδιες, διατρέχουν υψηλό κίνδυνο, καθώς τείνουν να κοιμούνται ανεπαρκώς, δεν κοιμούνται πάντα την ίδια ώρα ή ενώ έξω έχει ήλιο, καταστάσεις που δεν αντιστοιχούν σε έναν φυσιολογικό ύπνο.

Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι δεν γίνεται να αναπληρωθεί η στέρηση ύπνου μια ημέρα μετά ή κατά τη διάρκεια του Σαββατοκύριακου. Η στέρηση ύπνου λειτουργεί σωρευτικά, συνεπώς εκείνοι που μένουν άυπνοι έχουν ένα είδος «χρέους» στον ύπνο.

Για κάθε ώρα χαμένη, απαιτείται ένα ολόκληρο οκτάωρο ύπνου για να ανακάμψουν, δήλωσε ο Αβιντάν.

Η αποστέρηση ύπνου ενέχει κινδύνους και για έναν άλλο λόγο: ενώ ο αντίκτυπος μπορεί να είναι μεγάλος, το ίδιο το άτομο μπορεί να μην το αντιλαμβάνεται.

Ακριβώς όπως και με την κατανάλωση αλκοόλ ορισμένοι άνθρωποι νομίζουν πως είναι πλήρως ικανοί για να οδηγήσουν, με μειωμένο ύπνο επίσης μπορεί να νιώθουν απολύτως καλά. Δεν γνωρίζουν ότι έχει επηρεαστεί η επαγρύπνησή τους, συμπλήρωσε ο Κοέν.